22 września będzie wyjątkowy. Dzień, w którym noc równa się z dniem

Równonoc (z łac. aequinoctium) to chwila, w której Słońce przechodzi przez tak zwany punkt równonocy. To miejsce przecięcia ekliptyki, czyli pozornej drogi Słońca po niebie, z równikiem niebieskim. Oznacza to, że Słońce znajduje się dokładnie nad równikiem Ziemi, a jego promienie padają pionowo na ten obszar. Skutkiem tego w całym świecie dzień i noc mają w przybliżeniu równą długość około 12 godzin.

Aż do marca przez większą część każdej doby Słońce będzie znajdowało się poniżej horyzontu. Zjawisko to powstaje dzięki odchyleniu Ziemi od płaszczyzny orbit, po której planeta obiega Słońce. Kąt odchylenia wynosi 23,5 stopnia.

Równonoc występuje dwa razy do roku, w marcu i we wrześniu. Ta wrześniowa oznacza przejście Słońca z półkuli północnej na południową. Dla mieszkańców półkuli północnej, w tym Polski, jest to początek jesieni astronomicznej. Od tego momentu dni stają się coraz krótsze, a noce dłuższe. Proces ten będzie postępował aż do przesilenia zimowego w grudniu.

W 2025 roku równonoc jesienna przypada 22 września o godz. 20:19 czasu lokalnego. To oznacza, że właśnie wtedy Słońce znajdzie się dokładnie nad równikiem, przechodząc z północnej na południową półkulę nieba.

Choć potocznie mówi się, że dzień i noc są równe tego dnia, to w rzeczywistości długość dnia może nieco przekraczać długość nocy. Po pierwsze dlatego, że promienie Słońca załamują się w atmosferze. Rozpraszanie promieni w ziemskiej atmosferze, wielokrotnie gęstszej niż przestrzeń międzyplanetarna dodatkowo wpływa na oświetlenie Ziemi. Przykładem są szczególne przypadki białych nocy, kiedy między zachodem a wschodem nie zapada zmrok, mimo Słońca ukrytego poniżej horyzontu.

Druga przyczyna to fakt, że Słońce nie jest punktem, tylko ogromną kulą gazu. Astronomowie dla obliczeń musieli jednak przyjąć konkretne punkty jak wierzchołki tarczy słonecznej dla wschodów i zachodów. W rzeczywistości promienie Słońca nie są skoncentrowane w jednym miejscu i oświetlają znacznie większy wycinek Ziemi. Stąd równonoc nie jest dokładnie podzielona na pół.

Co ciekawe, równonoc jesienna wcale nie musi wypadać wtedy, co początek jesieni kalendarzowej. Najczęściej, tak jak w tym roku, równonoc wypada dzień wcześniej, czyli 22 września. Bardzo rzadko zdarza się, że Słońce przechodzi nad równikiem później 24 września, lub aż dwa dni wcześniej - 21 września. Taka sytuacja nie miała miejsca od kilku tysiącleci, a XXI wiek będzie pod tym względem wyjątkowy. Równonoc 21 września będzie miała miejsce w 2092 i 2096 roku.

Po równonocy dni w Polsce stają się coraz krótsze, a noc coraz dłuższa. Promienie słoneczne padają na naszą szerokość geograficzną pod coraz mniejszym kątem, przez co światło staje się "chłodniejsze", a temperatura stopniowo spada. Przyroda przygotowuje się do zimowego spoczynku. Liście drzew zmieniają barwę i opadają, a wiele gatunków zwierząt rozpoczyna migracje lub gromadzi zapasy na chłodne miesiące.

Równonoc to też ciekawy moment z perspektywy obserwacji nieba. Tego dnia Słońce wschodzi niemal dokładnie na wschodzie i zachodzi niemal idealnie na zachodzie, co nie zdarza się często. Dla miłośników astronomii i fotografii to dobra okazja do obserwacji lub dokumentowania zmian w porach roku.