Aktualna faza Księżyca. Czy dziś jest pełnia czy nów?

Księżyc, naturalny satelita Ziemi, od zarania dziejów fascynował ludzkość. Jego cykliczne zmiany wyglądu, widoczne gołym okiem z dowolnego miejsca na Ziemi, stały się podstawą do opracowania systemów obserwacji i obliczeń astronomicznych.

Regularne zmiany, które powtarzają się w cyklu nazwanym miesiącem księżycowym, zostały sklasyfikowane jako fazy Księżyca. Każda z nich ma swoje charakterystyczne cechy i znaczenie, odgrywając kluczową rolę w zrozumieniu ruchów naszego naturalnego satelity.

Podstawowe fazy Księżyca to:

Sposób, w jaki postrzegamy fazy Księżyca, zależy od miejsca obserwacji na Ziemi. Na półkuli północnej Księżyc po nowiu przybiera kształt litery D, zwiastując pełnię, natomiast po pełni zmniejsza się, przypominając literę C. Na półkuli południowej sytuacja wygląda odwrotnie – wzrastający Księżyc przypomina literę C, a zmniejszający się – literę D. Ta różnica wynika z odmiennej orientacji obserwatora względem Księżyca.

Kalendarze księżycowe, takie jak muzułmański czy żydowski, znacząco różnią się od kalendarzy solarnych, takich jak obowiązujący obecnie w większości świata kalendarz gregoriański. Kalendarz lunarny opiera się na cyklach księżycowych, które trwają średnio 29,5 dnia, co daje rok składający się z 354 dni – krótszy o około 11 dni od roku słonecznego. Ta różnica powoduje przesunięcia względem pór roku, co w kalendarzach w pełni księżycowych, takich jak muzułmański, jest całkowicie akceptowane. Z kolei kalendarze lunisolarne, takie jak żydowski, wprowadzają co kilka lat dodatkowy miesiąc, aby zharmonizować długość roku księżycowego z rokiem słonecznym.

Zmieniający się wygląd Księżyca na nocnym niebie to wynik dynamicznego układu pomiędzy Ziemią, Słońcem i Księżycem. W ciągu jednego miesiąca synodycznego – trwającego średnio 29,53 dnia – wzajemne położenie tych ciał niebieskich powoduje różny stopień oświetlenia widocznej z Ziemi powierzchni Księżyca. To właśnie te zmiany determinują fazy Księżyca, od nowiu, przez pierwszą kwadrę i pełnię, po ostatnią kwadrę. Te cykliczne przemiany mają fundamentalne znaczenie nie tylko dla astronomii, ale również dla kultur i systemów kalendarzowych. Wiele tradycji, takich jak muzułmański Ramadan czy chrześcijańska Wielkanoc, wyznacza swoje święta na podstawie fazy Księżyca, co podkreśla ich trwały wpływ na życie społeczne i religijne.

Układ Ziemi, Słońca i Księżyca a poszczególne fazy:

W 2025 roku na miłośników nocnego nieba czeka kilka niezwykłych zjawisk księżycowych, które warto wpisać w kalendarz. Już 13 stycznia wystąpi pełnia Księżyca, co będzie szczególnie interesujące dla osób wierzących, że fazy naturalnego satelity wpływają na nasze życie. W sierpniu natomiast wydarzy się rzadkie zjawisko dwóch pierwszych kwadr w jednym miesiącu. Co więcej, 14 marca i 7 września będziemy świadkami zaćmień Księżyca, z których wrześniowe – całkowite – zapowiada się jako wyjątkowo spektakularne widowisko. Rok zakończą efektowne superpełnie, 5 listopada i 5 grudnia, gdy Księżyc w perygeum będzie wydawał się większy i jaśniejszy niż zwykle.

Warto zauważyć, że w styczniu 2025 roku pełnia Księżyca przypada na 13. dzień miesiąca, co może być interesujące dla osób śledzących wpływ faz Księżyca na różne aspekty życia.

Warto zauważyć, że w sierpniu 2025 roku wystąpią dwie pierwsze kwadry Księżyca: 1 i 31 sierpnia. Takie zjawisko, gdy w jednym miesiącu pojawiają się dwie te same fazy Księżyca, jest stosunkowo rzadkie i może być interesujące dla osób śledzących cykle naszego satelity.

W 2025 roku przewidziano dwa zaćmienia Księżyca: całkowite i półcieniowe, które będą doskonałą okazją do obserwacji dla miłośników astronomii. Całkowite zaćmienie nastąpi 14 marca i będzie najlepiej widoczne nad Ameryką Północną, szczególnie w Meksyku. W Europie, w tym w Polsce, widoczna będzie jedynie jego faza półcieniowa, co oznacza tylko subtelne przyciemnienie tarczy. Zaćmienie całkowite ma miejsce, gdy Księżyc w pełni wchodzi w cień Ziemi, a jego tarcza przyjmuje charakterystyczną czerwonawą barwę, znaną jako "krwawy Księżyc". Efekt ten jest wynikiem rozpraszania światła słonecznego w atmosferze Ziemi, która przepuszcza tylko czerwone pasma widma.

Drugie zaćmienie, półcieniowe, odbędzie się w nocy z 7 na 8 września. Podczas tego zjawiska Księżyc przejdzie przez półcień Ziemi, co spowoduje delikatne osłabienie jego blasku. Zjawisko to będzie widoczne z Europy, w tym z Polski, oferując widoczne zmiany w jasności tarczy Księżyca. W przeciwieństwie do zaćmienia całkowitego, w którym Księżyc jest całkowicie zacieniony, zaćmienie półcieniowe charakteryzuje się jedynie częściowym blokowaniem światła słonecznego, co czyni je mniej spektakularnym, ale wciąż wartym uwagi dla obserwatorów.