O czym mówi morfologia i czy badanie krwi wykryje każdą chorobę?
Oprac.: Tomasz Wróblewski
Podstawowym badaniem krwi jakie przeprowadza się przed postawieniem diagnozy większości chorób jest morfologia. Analizie poddanych jest szereg podstawowych parametrów, które oparte są na wartościach referencyjnych. Co oznaczają podstawowe parametry morfologii i jak poprawnie je odczytywać i interpretować wyniki badania krwi.
Spis treści:
Co to jest krew?
Krew to kluczowa dla życia płynna tkanka w organizmie większości zwierząt, w tym ludzi. Pełni wiele ważnych funkcji, w tym odpowiada za transport tlenu i składników odżywczych do komórek, usuwanie dwutlenku węgla i innych odpadów metabolicznych, obronę przed infekcjami dzięki obecności białych krwinek, oraz regulację temperatury ciała i równowagi pH. Krew przepływa przez układ krwionośny, który obejmuje serce, tętnice, żyły i naczynia włosowate. Krew składa się z kilku głównych składników:
- Plazma - to żółtawy płyn, który stanowi około 55% objętości krwi i zawiera wodę, sole, białka, hormony i inne substancje.
- Czerwone krwinki (erytrocyty) - które zawierają hemoglobinę, białko odpowiedzialne za transport tlenu z płuc do reszty ciała i transport dwutlenku węgla z powrotem do płuc.
- Białe krwinki (leukocyty) - odpowiadają za odporność organizmu i obronę przed infekcjami oraz obcymi substancjami.
- Płytki krwi (trombocyty) - które są kluczowe w procesie krzepnięcia krwi, pomagając w zatrzymywaniu krwawienia poprzez tworzenie skrzepów.
Co to jest morfologia i jakie badania krwi wchodzą w jej skład?
Podstawowe badanie krwi, znane jako morfologia, daje ogólny obraz składu krwi. Obejmuje ono m.in.:
- RBC - czyli liczba krwinek czerwonych, wyrażana w milionach na milimetr sześcienny. Dla kobiet zakres RBC wynosi 4-5,4 mln/mm³, dla mężczyzn: 4,5-6 mln/mm³.
- WBC - określa liczbę białych krwinek, wyrażaną w tysiącach na milimetr sześcienny. Dla obu płci wartości referencyjne to 4-10 tys./mm³.
- PLT - liczba płytek krwi, która podawana w tysiącach na milimetr sześcienny. Dla obu płci wartości winny mieścić się w przedziale 150-400 tys./mm³.
- HGB to stężenie hemoglobiny, prezentowane w gramach na decylitr.. Dla kobiet wynosi on 12-16 g/dl, podczas gdy norma dla mężczyzn wynosi 13-18 g/dl.
- HCT (hematokryt) - to stężenie objętości krwinek do osocza. Kobiety 37-47%, mężczyźni 40-51%.
- MCV (średnia objętość krwinki) - parametr ten mierzy średni rozmiar czerwonych krwinek, co jest pomocne w diagnostyce anemii.
- CRP (białko C-reaktywne) - jego poziom wzrasta w odpowiedzi na stan zapalny w organizmie, co może wskazywać na infekcję lub inne stany zapalne.
- OB - (odczyt Biernackiego) - to pomiar szybkości opadania czerwonych krwinek, wraz z CRP stanowi główną informację o obecności stanu zapalnego w organizmie.
- PCT (prokalcytonina) - jest markerem, którego poziomy mogą wzrosnąć w przypadku bakteryjnych infekcji systemowych.
Oprócz podstawowych parametrów krwi wykonuje się również następujące pomiary:
- Próby wątrobowe - ALT (alaninowa aminotransferaza), AST (asparaginianowa aminotransferaza), GGTP (gamma-glutamylotranspeptydaza) - enzymy te są wskaźnikami zdrowia wątroby. Ich podwyższone poziomy mogą wskazywać na uszkodzenie tego organu.
- Glikemia - czyli poziom glukozy we krwi. Jest kluczowy dla diagnozowania cukrzycy oraz monitorowania poziomu cukru we krwi u diabetyków.
- Profil lipidowy - czyli poziom cholesterolu - całkowitego, HDL i LDL. Wykonywany przy diagnostyce miażdżycy i jej ewentualnych powikłań (zawał serca, udar mózgu).
- TSH - czyli poziom tyreotropiny, hormonu tarczycy.
- Badanie krzepliwości krwi - inaczej koagulogram. Wykonywany m.in. przy krwawieniach, wskazuje czy proces krzepnięcia krwi następuje prawidłowo.
Co wykrywa morfologia i jakie choroby mogą wyjść w podstawowym badaniu krwi?
Interpretacja wyników morfologii krwi opiera się na wartościach referencyjnych, jednak kluczowe jest także branie pod uwagę stylu życia pacjenta, jego ogólnej kondycji zdrowotnej, historii przebytych chorób oraz wieku. Najbardziej wszechstronną ocenę można osiągnąć, integrując wyniki badań krwi z dokładnym wywiadem medycznym.
Badanie morfologii krwi umożliwia wczesne rozpoznanie wielu chorób, co ułatwia ich leczenie, zanim rozwiną się w bardziej zaawansowane stadia. Dzięki analizie krwi można wykryć szereg problemów zdrowotnych, w tym:
- infekcji bakteryjnych i wirusowych,
- zaburzeń odporności oraz chorób autoimmunologicznych,
- alergii,
- stanów zapalnych,
- anemii,
- cukrzycy i stanu przedcukrzycowego,
- białaczki i innych nowotworów,
- chorób krwi, takich jak skaza krwotoczna.
Czy badanie krwi wykrywa nowotwór?
Badanie krwi może być pomocne w wykrywaniu i monitorowaniu niektórych rodzajów nowotworów, ale nie jest to metoda bezpośrednio służąca do wykrywania wszystkich rodzajów raka. Istnieją różne testy krwi, które mogą wskazywać na obecność nowotworu lub pomagać w monitorowaniu postępu leczenia, włączając w to:
- Pełną morfologię krwi (CBC) - może wykrywać nieprawidłowości w liczbie krwinek, które mogą być wynikiem raka, jak na przykład białaczka.
- Markery nowotworowe - to specjalne białka wytwarzane przez komórki nowotworowe lub przez organizm w odpowiedzi na obecność nowotworu. Przykłady takich markerów to CA-125 dla raka jajnika czy PSA dla raka prostaty. Jednak te markery nie są specyficzne tylko dla raka i mogą być podwyższone również w innych stanach zdrowotnych.
- Biopsję płynną - to nowoczesne badanie krwi, które może wykrywać fragmenty DNA nowotworowego lub komórki nowotworowe krążące we krwi. Jest używane głównie do monitorowania postępu leczenia lub wykrywania nawrotów raka.
Mimo że testy mogą dostarczać cennych informacji, zazwyczaj wymagane są dodatkowe badania, takie jak obrazowanie medyczne (np. tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny) czy biopsja tkanki, aby potwierdzić diagnozę nowotworu. Zawsze ważne jest, aby skonsultować wyniki badań z lekarzem, który może dostarczyć szczegółowych informacji i zalecić odpowiednie postępowanie.
***
Bądź na bieżąco i zostań jednym z 90 tys. obserwujących nasz fanpage - polub Geekweek na Facebooku i komentuj tam nasze artykuły!
