3I/ATLAS - kometa międzygwiezdna, która przemierza Układ Słoneczny

3I/ATLAS to obiekt kosmiczny, który odkryto latem 2025 r. Szybko okazało się, że jest to kometa międzygwiezdna, która przyleciała do Układu Słonecznego z innego systemu. Dziś już wiemy, że jest starsza nawet od Słońca. Co warto wiedzieć o kosmicznym przybyszu?

3I/ATLAS to obiekt zidentyfikowany po raz pierwszy 1 lipca 2025 r. Odkryto ją w ramach programu badawczego Asteroid Terrestrial-impact Last Alert System (ATLAS) w Río Hurtado w Chile i otrzymała oznaczenie tymczasowe A11pl3Z. W momencie wykrycia znajdowała się w odległości około 4,5 jednostki astronomicznej od Słońca (jedna z nich określa średnią odległość Ziemi od gwiazdy Układu Słonecznego i jest to niespełna 150 mln kilometrów).

Szybko okazało się, że jest to kometa międzygwiezdna, co szybko przykuło uwagę astronomów z całego świata. Co nie powinno dziwić. Wcześniej zidentyfikowano tylko dwa obiekty w Układzie Słonecznym, które przybyły z innego systemu. Pierwszym był słynny Oumuamua odkryty w 2017 r. Drugim kometa 2I/Borisov z 2019 r.

Układ Słoneczny ma około 4,6 mld lat. Okazuje się, że międzygwiezdny przybysz, który odwiedził nasz system, jest starszy. Jego wiek szacuje się na nawet około 7 mld lat! To oznacza, że obiekt powstał jeszcze zanim uformowała się Ziemia.

Obecnie kometa międzygwiezdna 3I/ATLAS śledzona jest przez różne teleskopy i obserwatoria. W ten sposób udało się ustalić jej trajektorię i tor lotu. Wiemy, że obiekt trochę z nami pozostanie i opuści Układ Słoneczny nieprędko, choć przelatuje w nim z bardzo dużą prędkością. Szacuje się, że jest to ponad 210 tys. km/h, a w peryhelium (podczas największego zbliżenia do Słońca) osiągnie 68 km/s (244 800 km/h).

Niedawno na kometę skierowano Kosmiczny Teleskop Hubble'a, którego misja trwa już ponad 35 lat. Później do obserwacji wykorzystano Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba, czyli najpotężniejsze obserwatorium znajdujące się w przestrzeni, którym obecnie dysponuje ludzkość. Dane zebrane w ramach obserwacji w bliskiej podczerwieni wykazały obecność dużych ilości dwutlenku węgla. To m.in. sugeruje, że 3I/ATLAS to bardzo stare ciało niebieskie.

Odpowiedź na powyższe pytanie brzmi: nie. Kometa nie znajdzie się zbyt blisko naszej planety. W trakcie najbliższego przelotu, który powinien nastąpić w okolicy 19 grudnia 2025 r., będzie to odległość około 1,8 jednostki astronomicznej, czyli prawie dwa razy dalej niż Słońce. Wiemy, że obiekt znacznie bliżej minie dwie inne planety Układu Słonecznego i też naszą gwiazdę.

3I/ATLAS osiągnie peryhelium (gdzie będzie najbliżej Słońca) pod koniec przyszłego miesiąca (29 października). Wtedy kometa międzygwiezdna powinna znaleźć się około 1,36 jednostki astronomicznej od gwiazdy Układu Słonecznego.

Wcześniej, bo 3 października przetnie orbitę Marsa. W tym czasie obiekt będzie znacznie bliżej Czerwonej Planety w porównaniu do późniejszego przelotu od Ziemi. Ma go dzielić niespełna 0,2 jednostki astronomicznej, czyli około 30 mln kilometrów. To świetna okazja do badań i wiemy, że orbitery krążące wokoło Marsa są już szykowane na to spotkanie i zostaną skierowane na kometę.

Kometa międzygwiezdna 3I/ATLAS nie zagraża Ziemi, ale warto dodać, że ewentualna kolizja z planetą miałaby fatalne skutki. Obiekt jest naprawdę duży i jego wielkość szacuje się na 5,6 kilometra. Dla porównania do katastrofy tunguskiej doprowadziła asteroida o wielkości kilkudziesięciu metrów. Natomiast zagładę dinozaurów wywołała kosmiczna skała o średnicy około 10 kilometrów.

Natomiast w połowie marca 2026 r. kometa ma znaleźć się rekordowo blisko Jowisza. W tym czasie od gazowego olbrzyma ma ją dzielić około 0,35 jednostki astronomicznej. Tutaj również padł pomysł skorzystania z okazji i skierowania do badań sondy Juno, która od lat bada największą planetę Układu Słonecznego oraz jej system księżyców. Statek należy do agencji NASA i mógłby również dostarczyć nam wielu cennych danych o międzygwiezdnym przybyszu.

Oczywiście wraz z wykryciem kolejnej komety międzygwiezdnej pojawiły się znowu teorie spiskowe, iż może to być statek obcych… cóż, niedawne obserwacje przeprowadzone na 3I/ATLAS, gdzie wykorzystano teleskop Gemini South zlokalizowany w chilijskich Andach, wykazały, że obiekt ma już charakterystyczny dla komet warkocz.

Taki warkocz powstaje w momencie, gdy obiekt zaczyna coraz bardziej zbliżać się do Słońca. Wiatr słoneczny zaczyna "wydmuchiwać" zlodowaciałą powłokę i tak powstały materiał ciągnie się za kometą. Nie inaczej jest w przypadku 3I/ATLAS, co widać na załączonym wyżej zdjęciu z teleskopu Gemini South.

Podczas peryhelium kometa znajdzie się po innej stronie Słońca niż Ziemia. Dlatego nie będziemy mogli obserwować jej warkocza w "szczytowej formie".

Pozostaje jeszcze odpowiedzieć na jedno zasadnicze pytanie. Czy 3I/ATLAS będzie można obserwować z Ziemi na nocnym niebie? Cóż… i tak i nie. Obiekt osiągnie jasność na poziomie 15 magnitudo. To zbyt mało, aby można go było podziwiać gołym okiem. Dla porównania magnitudo Wenus to około -4. Dlatego do prowadzenia obserwacji komety będzie potrzebny teleskop.

Tak więc na spektakularne widoki, które jesienią 2024 r. dostarczyła nam kometa C/2023 A3 Tsuchinshan-ATLAS, tym razem nie ma co liczyć. Co nie zmienia faktu, że 3I/ATLAS jest bardzo ciekawym obiektem z punktu naukowego.

***

Bądź na bieżąco i zostań jednym z 87 tys. obserwujących nasz fanpage - polub GeekWeek na Facebooku i komentuj tam nasze artykuły!