Odkryli pierwszy lek zapobiegający schizofrenii? Nieoczekiwany efekt antybiotyku
Już wielokrotnie w historii zdarzało się, że substancje badane pod kątem jednego zastosowania wykazywały zupełnie inne właściwości. To właśnie stało się udziałem doksycykliny, popularnego antybiotyku stosowanego m.in. w leczeniu trądziku. Naukowcy odkryli, że jego używanie może przyczyniać się do zmniejszenia ryzyka wystąpienia schizofrenii u młodych ludzi poprzez oddziaływanie na proces w mózgu, który może być jej przyczyną. Eksperci wyjaśnili, na czym polega ten nieznany wcześniej mechanizm działania doksycykliny.
Spis treści:
- Nieoczekiwane efekty leków. Doksycyklina obniża ryzyko schizofrenii
- Nie tylko trądzik i infekcje. Antybiotyk leczy też mózg
- To może być pierwszy lek, który zapobiega rozwojowi schizofrenii
Nieoczekiwane efekty leków. Doksycyklina obniża ryzyko schizofrenii
Nie raz już się zdarzyło, że środek testowany w jednym celu ujawnił dodatkowe, nieoczekiwane efekty. Jednym z przykładów jest minoksydyl, opracowywany jako lek na nadciśnienie, okazał się skuteczny na porost włosów i zaczął być używany do leczenia łysienia. Z kolei sildenafil, opracowywany w latach 90. XX w. jako lek na dusznicę bolesną, okazał się skuteczny wobec zaburzeń erekcji u mężczyzn, co poskutkowało wprowadzeniem na rynek słynnej Viagry. Z kolei w latach 30. szwajcarski chemik Albert Hoffman badał substancję LSD-25 jako potencjalny lek stymulujący układ krwionośny i oddechowy, zupełnie przez przypadek odkrywając, że to jedna z najsilniej działających substancji psychoaktywnych na świecie. Takich przypadków historia zna wiele.
Kolejny nieoczekiwany, lecz pozytywny efekt uboczny naukowcy zaobserwowali u pacjentów, którzy przyjmowali doksycyklinę. Badacze z Uniwersytetu w Edynburgu w Szkocji, Uniwersytetu w Oulu w Finlandii oraz University College Dublin w Irlandii przeprowadzili analizę danych z fińskich rejestrów medycznych, obejmujące ponad 56 tys. nastolatków urodzonych między 1987 a 1997 rokiem, korzystających z pomocy psychologicznej w wieku 13-18 lat, którym przepisywano dowolne antybiotyki.
Nowe dane pokazały, że osoby przyjmujące wcześniej doksycyklinę miały o 30-35% mniejsze ryzyko zachorowania na schizofrenię w dorosłości w porównaniu z rówieśnikami leczonymi innymi antybiotykami. Odkrycie zostało opisane na łamach "The American Journal of Psychiatry".
Spośród 56,395 pacjentów korzystających z usług psychiatrycznych i przyjmujących antybiotyki, których rejestry przeanalizowano, 16,189 (28,7%) zażywało doksycyklinę. U osób, które brały inne antybiotyki, ryzyko rozwinięcia się schizofrenii w ciągu następnych 10 lat wyniosło 2,1%. U tych zaś, którzy brali ten konkretny środek jako nastolatkowie, ryzyko znacząco malało, różniąc się nieznacznie w zależności od łącznej przyjętej dawki. Wynosiło ono 1,4% przy niskiej dawce, 1,4% przy średniej dawce i 1,5% przy wysokiej dawce.
Nie tylko trądzik i infekcje. Antybiotyk leczy też mózg
Doksycyklina to antybiotyk o szerokim spektrum działania, używany do leczenia m.in. infekcji i trądziku. Wcześniejsze badania sugerowały, że być może obniża on stan zapalny w komórkach mózgu, a także wpływać na proces przycinania synaptycznego - naturalny proces eliminowania nadmiernych połączeń nerwowych w mózgu, który wzmacnia częściej używane ścieżki neuronalne i osłabia te używane rzadziej.
Nadmierne usuwanie tych połączeń wiązane jest z rozwojem schizofrenii. Jego hamowanie - jako skutek uboczny stosowania doksycykliny - może temu procesowi zapobiec. Byłaby to pierwsza taka interwencja o dowiedzionej skuteczności.
"Nawet połowa osób, u których rozwinęła się schizofrenia, korzystała wcześniej z poradni psychologicznych dla dzieci i młodzieży z powodu innych problemów ze zdrowiem psychicznym. Obecnie jednak nie dysponujemy żadnymi interwencjami, o których wiadomo, że zmniejszają ryzyko rozwoju schizofrenii u tych młodych osób. To sprawia, że te odkrycia są tak interesujące" - wyjaśnia cytowany przez PAP prof. Ian Kelleher, kierownik badań oraz specjalista psychiatrii dziecięcej i młodzieżowej z Uniwersytetu w Edynburgu.
To może być pierwszy lek, który zapobiega rozwojowi schizofrenii
Naukowiec studzi jednak zapał tych, którzy już chcieliby wykorzystać wspomniany antybiotyk profilaktycznie do zapobiegania rozwojowi schizofrenii u osób, które są do tej choroby genetycznie predysponowane (np. pochodzący z rodziny, w której były jej przypadki). Ekspert podkreślił, że badanie nie było randomizowane i kontrolowane, przez co nie pozwala wskazać jednoznacznie na związek przyczynowo-skutkowy.
Co dalej? "Jest to ważny sygnał do dalszych badań nad ochronnym działaniem doksycykliny i innych leków przeciwzapalnych u pacjentów psychiatrycznych w wieku młodzieńczym, jako sposobu na potencjalne zmniejszenie ryzyka rozwoju poważnych chorób psychicznych w wieku dorosłym" - wskazuje współautor badania cytowany przez PAP.
Źródło: Ulla Lång, Ph.D., Johanna Metsälä, Ph.D., Hugh Ramsay, Ph.D., M.D., Fiona Boland, Ph.D., Katriina Heikkilä, Ph.D., Anna Pulakka, Ph.D., Anne Lawlor, M.A., Karen O'Connor, M.D., Juha Veijola, Ph.D., M.D., Eero Kajantie, Ph.D., M.D., Colm Healy, Ph.D., Ian Kelleher, Ph.D., M.D. Doxycycline Use in Adolescent Psychiatric Patients and Risk of Schizophrenia: An Emulated Target Trial. "American Journal of Psychiatry" (2025). https://doi.org/10.1176/appi.ajp.20240958
