Akcja, której nie było

Przy tym zostało straconych trzystu naszych jeńców, którzy przy tym pracowali. Według znalezionego planu niemieckiego w obecności Urzędu Bezpieczeństwa w Lwówku Śląskim zbadaliśmy teren na Bucholcu, gdzie odnaleziono trzy kamienie (kilka słów nieczytelnych), z którego widać, że (słowo nieczytelne - L.A.) tunel zawalony przez Niemców. Widać (słowo nieczytelne) ślady wjazdu samochodów, a wyjazdu nie ma. Na szczelinach kamiennych osad (słowo nieczytelne) koloru żółtego, jak również słychać (słowo nieczytelne) szmery, jakby była rozwinięta praca maszyn i motorów. Powyższe dane opisu stwierdzam własnoręcznym podpisem".

Jeszcze w dniu wizyty Ostrowskiego w Warszawie generał Grabczyński skierował, ozdobione gryfem "Tajne!", pismo do szefa Sztabu Generalnego WP następującej treści: "W załączeniu przedkładam notatkę, protokół oraz plan, który otrzymałem od ob. inż. Ostrowskiego Gustawa. Wyżej wymienione dokumenty dotyczą tuneli podziemnych na terenie m. Lwówka Śląskiego. Załączniki 3 tylko dla adresata". Zdaniem eksploratora Pawła Piątkiewicza, który w CAW odnalazł te dokumenty, wspomniany przez Grabczyńskiego plan nic do sprawy nie wnosi. Został znaleziony, jak w swej notatce napisał Ostrowski, wśród niemieckich papierów na strychu Zarządu Miejskiego i prawdopodobnie nie miał nic wspólnego z jakąś tajną akcją na Buchholzu.

Zabudowa całego rynku wypalona, ratusz częściowo też. Był to rezultat krótkich walk o Löwenberg w połowie lutego 1945 roku oraz nieco późniejszego niemieckiego ataku lotniczego i ostrzału artyleryjskiego zajętego przez Rosjan miasteczka. Od eksplozji pocisków artylerii radzieckiej w lutym spłonął hotel "Weissen Ross", dworzec kolejowy, budynek gimnazjum i gmach sądu.

- Wkrótce po moim przyjeździe do Lwówka - kontynuował swe wspomnienia Ginalski - usłyszałem o pewnym zdarzeniu, które do dzisiaj nie zostało wyjaśnione. Otóż w ostatnim okresie niemieckich tu rządów pod górę zwaną Buchholzem podjeżdżały ciężarówki, które zwoziły jakieś skrzynie. Składano je w podziemnym tunelu, do którego wejście wysadzono w powietrze. Ów tunel miał znajdować się gdzieś pod lub w okolicy stojącego na Buchholzu pomnika.

Pamiętny grudzień 1970 roku zapisał się w historii Polski i Europy podpisaniem w Warszawie układu o podstawach normalizacji stosunków między PRL a RFN oraz tragicznymi w skutkach wydarzeniami na polskim Wybrzeżu, które doprowadziły do usunięcia nieudolnej ekipy Władysława Gomułki i zastąpienia go Edwardem Gierkiem. Tego samego dnia, gdy w Gdańsku protestujący stoczniowcy podpalili gmach Komitetu Wojewódzkiego PZPR, na drugim krańcu Polski doszło do oficjalnego przesłuchania pewnego świadka.

Wśród nich był i piszący te słowa. Wszyscy zdawaliśmy sobie sprawę, że odtwarzając po prawie trzydziestu latach wydarzenia ze stoków jakiejś góry w bezpośrednim sąsiedztwie sudeckiego miasteczka Bad Flinsberg, Skibickiemu jakieś szczegóły wyleciały z pamięci, coś mu się pomyliło lub pokręciło, ale generalnie przedstawił prawdę. Mi przez lata nie przyszło na myśl, że ktoś może być tak bezczelny i wszystko zmyślić, wprowadzając w błąd nie tylko łowców tajemnic wojennych, ale także, a może przede wszystkim aparat sprawiedliwości państwa. Wszak reprezentował go prokurator Chudzik i instytucja, do której został delegowany - Okręgowa Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Katowicach.

Najtrudniej jest udowodnić niewinność. Ponoć jeszcze trudniej wykazać, że coś pozornie prawdopodobnego nigdy się nie zdarzyło. Wskazywanie na archiwalia nic nie da, bo czego właściwie szukać i według jakiego klucza... W każdym razie w archiwach polskich, niemieckich i czeskich wśród wytworzonych do końca 1945 roku dokumentów nie znaleziono ani jednego, który od biedy dałoby się połączyć z zeznaniami Michała Skibickiego.

Z tymi - dodam - złożonymi przed prokuratorem Chudzikiem, bo po latach 92-letni starzec znacznie "zmodyfikował" swą wcześniejszą relację. Może źle szukaliśmy (ja i moi znajomi) w archiwach. Jest to możliwe. W tej sytuacji pozostaje jedno - szczegółowa analiza obu zeznań Skibickiego. Jedno zostało spisane przez prokuratora Chudzika 15 grudnia 1970 roku. Drugie zaś spisał prawie czterdzieści lat później współpracownik "Odkrywcy" Janusz Skowroński i opublikował w naszym miesięczniku w numerze z maja 2009 roku pod tytułem "Powrót z zaświatów" oraz w wydanej w 2010 roku książce "Tajemnice Gór Izerskich". W "Odkrywcy" ponad dwa lata temu przypomnieliśmy też fragmenty zeznania Skibickiego przed Okręgową Komisją Badania Zbrodni Hitlerowskich w Katowicach.

Skibicki wymienił tylko niemieckie nazwy Gór Izerskich (Isergebirge) i Świeradowa Zdroju (Bad Flinsberg). Nazwy góry, na którą wciągano skrzynie, nie znał. W 1971 roku wybrano Sępią Górę jako odpowiadającą opisowi Skibickiego, ale podczas przeprowadzonej wtedy wizji lokalnej, nazwanej eksperymentem śledczym, nie natrafiono na pewne ślady, które w swej pamięci zachował mieszkaniec Bytomia. Nikt nigdy nie złożył podobnej relacji. Może świadczyć to, że rzeczywiście wszystkich jeńców, uczestniczących w tej akcji, Niemcy wymordowali. Albo, że Skibicki wszystko zmyślił. "Trudno w to uwierzyć" - pisałem w "Głosie Wielkopolskim" jeszcze 24 października 2006 roku w kolejnej publikacji poświęconej tej sprawie. I dodałem, że przedwojenny żołnierz Wojska Polskiego został wszak uprzedzony o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.

Tym stwierdzeniem mógłbym zakończyć artykuł, ale pójdę dalej, by pokazać, jaki był mechanizm kłamstwa, w którym Skibicki się w końcu pogubił. Co innego opowiadał bowiem prokuratorowi Chudzikowi, a co innego Januszowi Skowrońskiemu. Iloma więc samochodami ciężarowymi wieziono jeńców z Brna do Bad Flinsberg? Kilkoma - według wersji z 1970 roku, czy jednym - według wersji z 2009 roku. Ile skrzyń wciągano na górę? "Przez cały okres mojej pracy przy wciąganiu skrzyń oceniam, że mogło być tych skrzyń 150" - mówił Skibicki Chudzikowi, a Skowrońskiemu powiedział: "Nie było tam żadnych 150 skrzyń. Ja pchałem jedną, obok mnie inni po prawej i po lewej - też po jednej. Trzy to nie sto pięćdziesiąt!".

Uprzedzając ewentualne pytanie Chudzika o przyczynę tak późnego poinformowania wymiaru sprawiedliwości o zbrodni hitlerowskiej, Skibicki powiedział, że w 1969 roku przypadkowo oglądał niemiecką mapę Gór Izerskich i zauważył, że miejscowość Bad Flinsberg, której nazwę zauważył z ciężarówki na drogowskazie, leży w Polsce i nazywa się Świeradów-Zdrój. I wtedy zdecydował się mówić. Co innego usłyszał Skowroński, który własnymi słowami streścił ten wątek z opowiadania Skibickiego:

"W 1948 roku znalazł się w Szklarskiej Porębie na wczasach. Zorganizowano wycieczkę Drogą Sudecką, przez Zakręt Śmierci, do Wieńca-Zdroju, bo tak wówczas nazywał się Świeradów (nieprawda, bo zmianę nazwy Wieniec-Zdrój na Świeradów-Zdrój zatwierdzono już w 1946, a wprowadzono w roku następnym - przyp. L. A.). Dojeżdżając do uzdrowiska nad Kwisą, Skibicki rozpoznał miejsce skąd niedawno uciekał. Niewiele się zmieniło. Minęło ledwie pięć lat. Zapamiętał, że obok był tartak. Po balach drewna z tego tartaku ciągnięto skrzynie w górę. Obok dochodziły tory kolejowe. Tam się kończyły". I jesteśmy w domu. Przebywając w 1948 roku w okolicach Szklarskiej Poręby i Świeradowa-Zdroju, Michał Skibicki musiał usłyszeć to, co w tym samym roku inżynier Gustaw Ostrowski spisał w notatce dla generała Floriana Grabczyńskiego.

Jako prezes Zarządu Głównego Związku Bojowników o Wolność i Demokrację Moczar lekceważył ciche protesty partyjnych dogmatyków, którym nie podobało się, że pomoc materialna, awanse i odznaczenia przyznawano również "reakcjonistom", czyli byłym żołnierzom Armii Krajowej i formacji Wojska Polskiego walczących na froncie zachodnim. Prasa, radio i telewizja zamieszczała wywiady z kombatantami ze Wschodu i Zachodu, którzy chwalili się prawdziwymi i nierzadko także wyimaginowanymi czynami. Tymczasem Michał Skibicki, który całą wojnę spędził w obozach jenieckich, nie miał czym się chwalić. Miał jednak dobrą pamięć. Z wyjazdów wakacyjnych do Szklarskiej Poręby i Świeradowa-Zdroju (po raz pierwszy miejscowości te odwiedził w 1948 roku) zapamiętał opowieści o ukrywanych przez Niemców w tej okolicy skarbach.

Zapamiętał też otoczenie Sępiej Góry, a być może jeszcze ktoś coś powiedział o jakichś tajnych transportach, które podczas wojny pojawiały się w Bad Flinsberg. W roku 1970 (25 lat po wojnie!) Skibicki zgłosił się do Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Katowicach i złożył zeznanie o tajemniczej akcji jeńców wojennych w Bad Flinsberg. Nie przewidział jednak, że jego opowieść władze utajnią, a liczył on przecież na medialny rozgłos".

Trzeba więc było wymyślić coś innego. I wymyślił. Ja - pisząc o tej sprawie po raz pierwszy w 1995 roku - poszedłem tokiem myślenia Siorka, do czego dzisiaj wstyd się przyznać, chociaż "twórczo" rozwinąłem jego myśl. A może - napisałem - były to radioaktywne odpady z jakiegoś laboratorium pracującego nad bombą atomową Hitlera? Wkrótce jednak sam siebie zapytałem - a kto takie odpady zakopuje pod samym bokiem popularnego w Rzeszy uzdrowiska? A i na odpady radioaktywne było jeszcze trochę za wcześnie.

W tej sprawie nic się "kupy nie trzyma". Spokojnie można więc ją włożyć między bajki o skarbach znalezionych w podziemiach Twierdzy Kłodzkiej przez polskich robotników przymusowych czy o "złotym pociągu", do dzisiaj tkwiącym w zawalonym tunelu w masywie góry Sobiesz koło podjeleniogórskich Piechowic. A to tylko wierzchołek mitycznej sudeckiej góry lodowej...

Leszek Adamczewski

Śródtytuły pochodzą od redakcji portalu INTERIA.PL.

Zdjęcie na stronie głównej portalu pochodzi z Getty Images/Flash Press Media.