Armia wzywa na kwalifikację. Spokojnie, to nie pobór do wojska

Kwalifikacja wojskowa, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny oraz rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 27 lutego 2023 r. w sprawie przeprowadzenia kwalifikacji wojskowej, nie jest równoznaczna z obowiązkowym wcieleniem do wojska. Jej podstawowym celem jest weryfikacja zdolności fizycznej i psychicznej obywateli pod kątem ewentualnej służby wojskowej oraz wprowadzenie danych do ewidencji. Wskazane akty prawne jednoznacznie rozdzielają kwalifikację wojskową od procedur związanych z powołaniem do czynnej służby wojskowej. Komisje lekarskie, działające w ramach kwalifikacji, mają wyłącznie charakter diagnostyczny, a przyznana kategoria zdolności (np. A, B, D czy E) nie skutkuje automatycznym skierowaniem do armii.

Podstawowym zadaniem kwalifikacji wojskowej, określonym w art. 56 ust. 1 ustawy o obronie Ojczyzny, jest ustalenie, czy osoba wezwana spełnia kryteria zdrowotne do pełnienia służby, czy też istnieją przeciwwskazania wykluczające ją z takiej możliwości. W praktyce procedura ta ma charakter informacyjny i ewidencyjny, co podkreśla również art. 58 ustawy, wskazując na czynności związane z aktualizacją danych i wstępnym określeniem przydatności do różnych form obowiązku obrony. W odróżnieniu od poboru kwalifikacja nie prowadzi do wydania „biletu do armii”, a jej wyniki wykorzystywane są jedynie w celach planowania obronności kraju. Zgodnie z § 3 rozporządzenia, kwalifikacja jest coroczna, co pozwala na utrzymanie aktualnych danych zdrowotnych i demograficznych obywateli, kluczowych dla bezpieczeństwa narodowego.

Do kwalifikacji wojskowej w 2025 roku wezwano mężczyzn urodzonych w 2006 roku, którzy niebawem ukończą 19 lat i po raz pierwszy są zobowiązani do stawienia się przed komisją lekarską. Oprócz tzw. rocznika podstawowego kwalifikacja obejmuje także tych, którzy z różnych przyczyn nie spełnili tego obowiązku w poprzednich latach i mają obecnie od 20 do 24 lat. Liczba osób objętych procedurą pozostaje na podobnym poziomie jak w latach ubiegłych – wynosi około 230 tysięcy. Wśród wezwanych znajdują się również kobiety urodzone w latach 1998–2006, które mają wykształcenie lub kwalifikacje uznane za przydatne w służbie wojskowej, a także te kończące studia na kierunkach medycznych, technicznych czy innych związanych z obronnością.

Co więcej, wezwania dostaną osoby, które wcześniej zostały uznane za czasowo niezdolne do służby, a wskazany w orzeczeniu okres właśnie się kończy. Procedura pozwala na wydanie ostatecznego orzeczenia i aktualizację statusu zdrowotnego, co jest istotne zarówno dla samego zainteresowanego, jak i dla prowadzenia przejrzystej ewidencji wojskowej. W przypadku nieobecności spowodowanej uzasadnionymi przyczynami istnieje możliwość ustalenia nowego terminu stawiennictwa. Za proces organizacyjny odpowiadają m.in. władze lokalne, takie jak wójtowie, burmistrzowie czy prezydenci miast, którzy współpracują z wojskowymi centrami rekrutacji, aby zapewnić sprawne informowanie osób zmieniających miejsce zamieszkania lub tych, które nie otrzymały wezwania w pierwotnym terminie.

Kwalifikacja wojskowa rozpoczyna się od stawiennictwa w wyznaczonej powiatowej komisji lekarskiej. Zespoły te działają pod nadzorem wojewody, a ich pracę wspierają władze samorządowe oraz wojskowe centra rekrutacji. Po przybyciu osoba wezwana zobowiązana jest do przedstawienia dowodu tożsamości oraz, jeśli posiada, dokumentacji medycznej, która może mieć wpływ na ocenę stanu zdrowia. Na podstawie przeprowadzonych badań komisja orzeka o zdolności do pełnienia służby wojskowej, przypisując odpowiednią kategorię – A (zdolny), B (czasowo niezdolny), D (niezdolny w czasie pokoju) lub E (trwale niezdolny).

Wszystkie etapy procedury są realizowane w jednym miejscu, co umożliwia sprawne wykonanie zarówno badań lekarskich, jak i czynności administracyjnych w ciągu jednego dnia. Przedstawiciele wojskowych centrów rekrutacji uzupełniają i aktualizują dane w ewidencji wojskowej, a także udzielają informacji o dostępnych formach służby. Jest to szczególnie istotne dla osób rozważających dobrowolne zaangażowanie w struktury wojskowe. Po zakończeniu procedury uczestnicy otrzymują zaświadczenie o stawieniu się na kwalifikację, zawierające informacje o przyznanej kategorii oraz ewentualnych ograniczeniach zdrowotnych.

Podczas kwalifikacji wojskowej komisja lekarska koncentruje się na kompleksowej ocenie stanu zdrowia fizycznego i psychicznego, aby określić zdolność danej osoby do pełnienia służby. W ramach tego procesu badane są podstawowe parametry zdrowotne, takie jak wydolność układu krążeniowego, oddechowego czy stan układu ruchu. Jeśli standardowe badania nie wystarczają do wydania orzeczenia, przewodniczący komisji może zlecić dodatkowe konsultacje specjalistyczne lub skierować pacjenta na obserwację szpitalną. Takie przypadki zdarzają się jednak rzadko i dotyczą sytuacji, w których istnieją poważne wątpliwości co do diagnozy lub przewidywanego rozwoju stanu zdrowia.

Badania psychologiczne również odgrywają ważną rolę i mogą obejmować krótkie rozmowy diagnostyczne lub testy oceniające zdolności poznawcze czy odporność na stres. Wynik tych badań, w połączeniu z oceną stanu fizycznego, pozwala na przyznanie odpowiedniej kategorii. W przypadku osób z orzeczoną niepełnosprawnością lub trwałą niezdolnością do pracy możliwe jest zwolnienie z osobistego stawiennictwa, o ile odpowiednie zaświadczenia zostaną dostarczone w wyznaczonym czasie do właściwego urzędu gminy.

Po zakończeniu kwalifikacji wojskowej każda osoba otrzymuje przypisaną kategorię, która trafia do ewidencji. Przyznanie kategorii nie oznacza jednak automatycznego powołania do wojska, a ma na celu jedynie oszacowanie potencjalnych zasobów osobowych na potrzeby obronności kraju. Osoby, które przeszły procedurę, otrzymują książeczkę wojskową i są przenoszone do rezerwy bez konieczności odbycia służby. Uregulowanie tych spraw umożliwia też ochotnicze zgłoszenie się do formacji mundurowych. Ewentualne powołanie do służby w razie wojny zależy od odrębnych regulacji.

Jeśli ktoś nie zgadza się z przyznaną kategorią, ma prawo odwołać się do wojewódzkiej komisji lekarskiej, która może zmienić lub podtrzymać decyzję. W szczególnych przypadkach, takich jak znacząca zmiana stanu zdrowia, możliwe jest ponowne badanie w późniejszym terminie. Otrzymanie dokumentów po kwalifikacji nie kończy kontaktów z systemem wojskowym, ale daje jasność co do zdolności zdrowotnej i statusu w ewidencji, co może mieć znaczenie w razie mobilizacji lub innych decyzji administracyjnych.