Mają ponad 80 lat, ale ich mózgi są młode. To superstaruszkowie!
Carol Siegler ćwiczy na siłowni kilka razy w tygodniu, regularnie spotyka się ze znajomymi, bierze udział w teleturniejach, krajowych zawodach w rozwiązywaniu krzyżówek i... ciągle jej mało. Bo chociaż ma 85 lat, to jej umysł wciąż pracuje na najwyższych obrotach i nie jest jedyna, bo tzw. SuperStaruszków jest więcej i naukowcy właśnie zaczynają odkrywać ich sekrety.
Choć od zawsze marzymy o wiecznej młodości, to wciąż nie udało nam się odkryć jej sekretu i musimy zaakceptować fakt, że się starzejemy. Jak się jednak okazuje, czas nie traktuje wszystkich tak samo - wystarczy spojrzeć na tzw. SuperStaruszków, którzy pomimo zaawansowanego wieku wciąż zachwycają zdrowiem, intensywnością życia i bystrością umysłu. To termin stworzony przez Northwestern University, który określa osoby powyżej 80. roku życia, których zdolności kognitywne są tak samo dobre jak "normalnych" osoby w wieku 50-60 lat.
Nie każdy może zostać SuperStaruszkiem. Co o tym decyduje?
Jeśli uda im się ukończyć pozytywnie serię potwierdzających to testów, stają się częścią elitarnej grupy Northwestern SuperAging Research Program, który od blisko 15 lat bada to niezwykłe zjawisko. SuperStaruszkowie muszą mieć nie tylko wyjątkową pamięć epizodyczną, czyli zdolność przypominania sobie codziennych wydarzeń i przeszłych osobistych doświadczeń, ale i osiągnąć odpowiednie wyniki w testach poznawczych. Jak wyjaśnia autorka projektu, Emily Rogalski z Feinberg School of Medicine, tylko ok. 10 proc. zgłaszających się do programu spełnia te kryteria.
Ważne jest, aby podkreślić, że kiedy porównujemy SuperStaruszków do przeciętnych osób w ich wieku, mają oni podobny poziom IQ, więc różnice, które widzimy, nie wynikają tylko z inteligencji
To skąd jeszcze? Uczestnicy programu mają wykonywane kolorowe skany mózgu, które razem z testami poznawczymi są powtarzane każdego roku, co dostarcza naukowcom materiałów do analizy tego interesującego zjawiska. Okazuje się, że chociaż mózgi większości z nas kurczą się z wiekiem, to w przypadku SuperStaruszków kora mózgowa, odpowiedzialna za myślenie, podejmowanie decyzji i pamięć, pozostaje znacznie grubsza i kurczy się wolniej niż u innych osób w wieku 50 i 60 lat.
Genetyka czy czynniki środowiskowe?
Co więcej, ich mózgi mają większe, zdrowsze komórki w korze śródwęchowej, czyli obszarze najmocniej atakowanym przez chorobę Alzheimera, a ta - jak tłumaczy autor najnowszego badania porównującego mózgi zmarłych SuperStaruszków z mózgami starszych i młodszych poznawczo normalnych ludzi oraz osób, u których zdiagnozowano wczesną chorobę Alzheimera - ma bezpośrednie połączenia z innym kluczowym ośrodkiem pamięci, hipokampem i jest niezbędna do zapamiętywania i uczenia się.
Badanie wykazało również, że mózgi SuperStaruszków miały trzy razy mniej splotów tau, które są charakterystyczną oznaką choroby Alzheimera i innych demencji lub nieprawidłowych formacji białek w komórkach nerwowych niż mózgi kognitywnie zdrowych osób kontrolnych. A do tego miały wiele więcej tzw. neuronów von economo (neurony wrzecionowate), których występowanie jedynie u najinteligentniejszych ssaków (ludzie, słonie, delfiny, małpy) jest przesłanką do hipotezy, że są one wyrazem adaptacji neuronalnej, umożliwiającej szybkie przetwarzanie i przekazywanie informacji.
Uważamy, że większe neurony w korze śródwęchowej sugerują, że są bardziej "zdrowe strukturalnie" i być może mogą wytrzymać tworzenie się splątków neurofibrylarnych tau
Wszystko to każe przypuszczać, że dużą rolę w zostaniu SuperStaruszkiem odgrywa genetyka, ale potwierdzenie narodzin z większymi neuronami śródwęchowymi wymagałoby pomiaru tych neuronów od urodzenia do śmierci, co jest oczywiście niemożliwe. Niewykluczone są jednak także czynniki środowiskowe, bo jak podkreślają badacze, wszystkich SuperStaruszków łączy zamiłowanie do aktywności fizycznej, pozytywne podejście do życia oraz codzienne trenowanie mózgu nowymi wyzwaniami.
