Czy miliony lat przed ludźmi, na Ziemi mogła żyć zaawansowana cywilizacja?

Kilka lat temu, w 2018 roku, na łamach czasopisma naukowego Journal of Astrobiology, ukazał się artykuł naukowy, w którym badacze postawili pytanie, czy możliwe byłoby odnalezienie geologicznych śladów dawnej cywilizacji, która rozwijałaby się na naszej planecie miliony lat temu?

Artykuł nie dowodzi, że kiedykolwiek istniała taka cywilizacja, tylko skupia się na tym, czy w zapisach paleoklimatycznych, geochemicznych, czy sedymentologicznych pozostałby ślad po minionej cywilizacji przemysłowej.

Takie podejście jest niezwykle interesujące także pod kątem poszukiwania oznak zaawansowanych cywilizacji w kosmosie (na egzoplanetach).

W artykule naukowcy wskazują, że obecnie ludzie pozostawili na Ziemi ślady, które przetrwają tysiące lat, jednakże nie oznacza to, że będą one wykrywalne za miliony lat. Nasza cywilizacja może pozostawić jedynie kilka centymetrów osadów w zapisie geologicznym. Bardziej "namacalną" naszą pozostałością będą drobiny plastiku oraz radioaktywne pierwiastki.

"Im dłużej trwa ludzka cywilizacja, tym większego sygnału można się spodziewać w zapisie geologicznym. Z kolei, im dłużej trwa cywilizacja, tym bardziej zrównoważone musiałyby stać się jej praktyki, aby przetrwać." - piszą naukowcy w swoim artykule. Badacze dodają także: "Im bardziej zrównoważone społeczeństwo (np. w produkcji energii, produkcji lub rolnictwie), tym mniejszy ślad pozostaje na planecie. Jednakże im mniejszy ślad, tym mniejszy sygnał zostanie pozostawiony w zapisie."

Naukowcy przyznają, że niektóre ślady, które pozostawione byłyby przez potencjalną wcześniejszą cywilizację, mogłyby być nie do odróżnienia od naturalnie występujących zjawisk, jak np. kredowe i jurajskie wydarzenia beztlenowe w oceanach.

W artykule jest napisane m.in., że "Przynajmniej od czasów karbonu (300-350 Ma) istnieje wystarczająca ilość węgla kopalnego, aby zasilić cywilizację przemysłową porównywalną z naszą."

Naukowcy podkreślają, że bardzo interesującymi są nagłe wzrosty egzogennego węgla ("zewnętrznego") w ziemskim układzie środowiskowym w zapisie geologicznym naszej planety. Poziomy te można porównać do obecnie obserwowalnego poziomu zanieczyszczeń środowiska. Jednakże taki efekt najprawdopodobniej mógł być w przeszłości związany ze znaczną aktywnością wulkaniczną.

Kolejnymi markerami, które mogą wskazywać na potencjalną działalność cywilizacji, są proporcje izotopów azotu oraz wzrost stężeń metali w skałach, np. arsenu, bizmutu, niklu, kadmu, chromu, czy wanadu, a także niemetali np. siarki. Wahania, spadki, czy wzrosty zawartości tych markerów są udokumentowane m.in. w paleoceńsko-eoceńskim maksimum termicznym (PETM), kiedy średnia temperatura stosunkowo szybko wzrosła o 5 - 7 stopni Celsjusza, czy podczas późniejszych wydarzeń eoceńskich, gdzie nagłe ocieplenia towarzyszą anomaliom zawartości izotopu węgla w środowisku. Kolejnymi ciekawymi okresami są wcześniej wspominane kredowe i jurajskie wydarzenia beztlenowe oceanu, a także najmłodsze wydarzenia mezozoiczne i późnopaleozoiczne, kiedy miało miejsce masowe wymieranie i dość nagłe zmiany klimatu.

Naukowcy piszą również: "Niewykluczone, że źródła energii słonecznej, wodnej lub geotermalnej mogłyby być wykorzystywane preferencyjnie, a to znacznie zmniejszyłoby jakikolwiek ślad geologiczny (podobnie jak nasz)."

Naukowcy zastanawiają się, czy po działalności danej cywilizacji, pozostaną unikalne ślady w geochemii osadów - w szczególności, czy w osadach pozostaną produkty uboczne tworzyw sztucznych lub organicznych długołańcuchowych syntetyków. Kwestie te pozostają otwarte.

"Chociaż mocno wątpimy, że jakakolwiek poprzednia cywilizacja przemysłowa istniała przed naszą własną, zadawanie pytań w formalny sposób, który wyraźnie wyraża, jak mogą wyglądać dowody na istnienie takiej cywilizacji, rodzi własne użyteczne pytania związane zarówno z astrobiologią, jak i badaniami antropocenu." - podsumowują naukowcy w swoim artykule.