Kalandra szara po raz pierwszy w Polsce od 143 lat
Kiedy poprzedni raz kalandra szara pojawiła się w na terenie obecnej Polski, nie znaliśmy jeszcze żarówki, samochodu, radia, długopisu, suszarki do włosów czy przepisów ruchu drogowego, a Henryk Sienkiewicz zbierał się dopiero do napisania "Ogniem i mieczem". Minęły 143 lata i znowu jest!
Wróbel domowy, zięba, sroka, bocian biały, kaczka krzyżówka - w polskiej faunie istnieje pewna grupa ptaków spotykanych u nas regularnie. O tym, że są naszymi gatunkami rodzimymi decyduje fakt, że się w Polsce lęgną. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego zalicza do naszej fauny 462 gatunki ptaków (dla przykładu - rekordowa pod tym względem na świecie Kolumbia ma ich 1878), dzielonych na kilka kategorii: lęgowy (powyżej 100 par), lęgowy sporadycznie (do 100 par), aktualnie nielęgowy (nie obserwowano lęgów od 2008), pojawiający się regularnie podczas jesiennych i wiosennych wędrówek lub na zimowiskach, zalatuje, zalatuje wyjątkowo (obserwowany do pięciu razy) i nieobserwowany w stanie od 1950 roku.
Kalandra szara nie była u nas obserwowana od 1878 roku, kiedy pojawiła się pod Jelenią Górą, znajdująca się wtedy na terenie Niemiec. Teraz pojawiła się po 143 latach przerwy!
Kalandra szara z Beska
Na stronie rzadkieptaki.pl można zgłaszać takie obserwacje. Jedna z nich, która miała miejsce 20 marca, zelektryzowała świat polskiej przyrody. To wówczas Wojciech Guzik poinformował, że między Krosnem a Sanokiem na Podkarpaciu zauważył kalandrę szarą. Obserwację poparł zdjęciem, które rozwiewa wszelkie wątpliwości - to rzeczywiście ona.
Precyzyjniej rzecz ujmując, ptak pojawił się koło Beska, leżącego 20 km od Krosna przy drodze na Sanok. Lokalna gazeta "Nasze Besko" na swoim profilu na Facebooku zamieściło relację z odkrycia: "Rozmawialiśmy z ludźmi, którzy przybyli do nas z Dolnego Śląska. Dostrzegli kalandrę ok. godziny 9.00. Niestety, więcej się nie pojawiła. Niezwykłość tej sytuacji polega na tym, że kalandra ostatni raz widziana była w Polsce w 1811 roku i w 1878 roku (okolice Jeleniej Góry). Ten niepozorny skowronek lęgowo nie występuje w Polsce. Najczęściej jest spotykany w południowej Ukrainie, Mołdawii i w Rumunii. A zatem mieliśmy w Polsce prawdziwe zjawisko ornitologiczne".
W Turcji jest im najlepiej
Gwoli ścisłości, w Rumunii rzeczywiście żyje jeszcze sporo tych ptaków, ale zdecydowanie największa populacja kalandr szarych zamieszkuje Turcję. Całą populację światową szacuje się na 20-50 mln osobników, a według Czerwonej Listy Ptaków Europejskich na terenie Turcji żyje od 4 do 10 mln par. To oznacza, że w tym kraju jest to jeden z najczęściej spotykanych ptaków, w kontraście do Polski, która znajduje się już poza zasięgiem tego gatunku, związanym z nietkniętymi jeszcze przez rolnictwo stepami, łąkami, nieużytkami i terenami otwartymi. Na Bałkanach i w Turcji ich nie brakuje, a terytorium tego kraju zamieszkują aż dwa podgatunki kalandry szarej.
Według szacunków BirdLife, poza Turcją ponad 1 mln par tych kalandr zamieszkuje jedynie terytorium Rosji (do 5 mln), Hiszpanii (nawet ponad 5 mln par) i Rumunii (do 1,4 mln par).
Ptak ten jest wciąż liczny także w Iranie, Syrii, Jordanii, Izraelu, Turkmenistanie, Kazachstanie czy na płaskich obszarach Zakaukazia. Rzadsza jest za to w Iraku czy Uzbekistanie. U nas to wielka sensacja, bo też mamy do czynienia z gościem z zupełnie innych obszarów świata i środowisk niż te, które spotyka się w Polsce, gatunkiem stepowo-łąkowym.
Kalandra szara jest skowronkiem, a ta grupa ptaków niemal w całości (z małymi wyjątkami) związana jest z terenami suchymi, otwartymi, mocno nasłonecznionymi i skąpo porośniętymi roślinnością. Większość skowronków lubi więc stepy, łąki, żwirowiska i pola, także dobrze nam znane polskie skowronki polne, czyli rolaki, które jeszcze do 2011 roku były najliczniejszym polskim ptakiem lęgowym. Jego bliska krewna dzierlatka to z kolei skowronek mocno związany z człowiekiem, widywany w naszych miastach. Pojawiający się z kolei u nas czasem górniczek to skowronek górski i prawie polarny, żyjący tam, gdzie chłodno.
Kalandry to dość masywne skowronki, o mocnych dziobach. To pięć gatunków ptaków głównie z Azji, Bliskiego Wschodu. Poza kalandrą szarą raz stwierdzono jeszcze masywną kalandrę czarną, żyjącą w Rosji i Kazachstanie - w 1989 roku zaobserwowano ją w Żurawicy pod Przemyślem.
