Tatarstan, rosyjska republika, która w przyszłości może stać się samodzielnym państwem

Bunt Prigożyna i jego "marsz na Moskwę" na nowo rozbudził machinę spekulacyjną dotyczącą głębokich podziałów na Kremlu. Media na całym świecie zastanawiają się, jak głębokie są te szczeliny i czy mogą one w przyszłości doprowadzić do podziału rosyjskiego terytorium. W 2016 roku historyk Michael Khodarkovsky powiedział: Nie powinniśmy być zaskoczeni, jeśli pewnego dnia Rosja się rozpadnie, tak jak rozpadł się Związek Radziecki. 

Z kolei politolog prof. Alexander Motyl stwierdził dla portalu Foreign Policy, że kandydatami do potencjalnego usamodzielnienia się jest Baszkortostan, Dagestan, Czeczenia, Jakucja, a także Tatarstan.

Zachodni specjaliści coraz głośniej sugerują, że należy podjąć pewne działania zmierzające do nawiązania porozumienia z poszczególnymi rosyjskimi republikami, które w przyszłości potencjalnie mogą oderwać się od Rosji. Ta kwestia została potraktowana po macoszemu podczas rozpadu ZSRR, a nowopowstałe republiki zostały nie jako pozostawione same sobie.

Federacja Rosyjska skupia m.in. aż 21 republik, które posiadają zapewnienia o terytorialnej autonomii. Jednostki te mają własną konstytucję, hymny, flagi narodowe, oraz język urzędowy.

Tatarstan jest republiką wchodzącą w skład Federacji Rosyjskiej. Położona jest ona około 800 km na południowy wschód od Moskwy i sięga aż po Ural. Zajmuje powierzchnię 67 800 kilometrów kwadratowych, czyli więcej niż Litwa (65 300 kilometrów kwadratowych), Łotwa (około 64 500 kilometrów kwadratowych) i nieco mniej niż Irlandia (około 70 200 kilometrów kwadratowych).

W tym regionie mieszka około 4 mln ludzi, a stolicą jest miasto Kazań (ponad 1,2 mln mieszkańców). Tatarzy stanowią 53,2 proc. ludności, a Rosjanie 39,7 proc. Prezydentem republiki jest Rustam Minnichanow, zaś premierem Aleksiej Piesoszin. Z kolei językami urzędowymi w republice jest rosyjski oraz język tatarski - jest to język z kipczackiej grupy turkijskiej rodziny językowej.

W latach 2000-2010 ówczesne władze Republiki starały się stopniowo wprowadzać do języka tatarskiego alfabet łaciński zamiast cyrylicy. Jednakże nie spodobało się to Kremlowi, przez co Sąd Najwyższy Federacji Rosyjskiej zakazał wykorzystywania alfabetów niecyrylickich dla języków mniejszości wewnętrznych.

Tatarstan jako samodzielny twór państwowy mógłby sobie doskonale poradzić, ponieważ jest jednym z najlepiej rozwiniętych pod względem gospodarczym regionów Rosji. Ponadto jest także drugim najbardziej uprzemysłowionym obszarem w Federacji. Utrata tego regionu byłaby dla Moskwy szczególnie bolesna. W ostatnich latach silnie rozwija się tu przemysł maszynowy i petrochemiczny. Tatarstan mógłby się rozwijać dzięki bardzo dużym zasobom ropy naftowej i gazu ziemnego. Złoża ropy szacowane są na 1 mld ton.

Na tym obszarze w IX wieku powstało państwo tatarskie znane jako Bułgaria Wołżańsko-Kamksa. Ówczesne państwo miało "zaawansowane kontakty handlowe" w całej Eurazji Wewnętrznej i na Bliskim Wschodzie. Następnie zostało ono podpite przez Mongołów. W XV wieku ziemie zostały włączone do Chanatu Kazańskiego, z kolei w XVI wieku car Iwan IV Groźny podbił ten obszar. Według dostępnych informacji postać ta do dzisiaj jest niezwykle nielubianą personą w wielu kręgach tatarskich.

Po latach ucisków na przełomie XIX i XX wieku zaczął tworzyć się ruch narodowy. W latach 1918-1920 w czasie rosyjskiej wojny domowej tatarscy nacjonaliści próbowali utworzyć niepodległą republikę wraz z sąsiednimi baszkirami. Na krótko udało się to osiągnąć, jednakże państwo szybko upadło - nie zdążono nawet uchwalić konstytucji. Po stłumieniu dążeń przez Armię Czerwoną w 1920 roku utworzono Tatarską Autonomiczną Socjalistyczną Republikę Radziecką.

Jednym z najtragiczniejszych wydarzeń w Tatarstanie był wielki głód w latach 1921-1922 r., który powstał z powodu prowadzonej polityki komunizmu wojennego. Szacuje się, że umarło wówczas od 500 000 do 2 mln osób.

W trakcie rozpadu ZSRR, 30 sierpnia 1990 roku Tatarstan ogłosił niepodległość. W 1992 roku wraz z Czeczenią nie podpisał umowy federacyjnej z Rosją. Jednakże w 1994 roku doszło do porozumienia między Moskwą i Kazaniem, przez co Tatarstan stał się "niepodległym państwem stowarzyszonym z Federacją Rosyjską". Z kolei w 2000 roku Republika uznała się za część Federacji. Ostatnim "niepodległościowym zrywem" było ogłoszenie suwerenności Tatarstanu w 2008 roku przez Medżilis Tatarów Krymskich - jest to organizacja, która reprezentuje interesy społeczności Tatarów. Organizacja poprosiła o uznanie nowego statusu przez ONZ. Zarówno władze rosyjskie, jak i ONZ zignorowały tę prośbę.