Przeloty ISS nad Polską 2024. Kiedy stacja kosmiczna na niebie?

Po ziemskiej orbicie krążą tysiące satelitów. Większość z nich to te telekomunikacyjne, ze słynnymi Starlinkami na czele. Ale to hasła typu "ISS nad Polską 2024" budzą ogromną ekscytację wśród internautów, a fanów wypatrywania tego obiektu na niebie w nocy jest coraz więcej. Dlaczego?

ISS to inaczej Międzynarodowa Stacja Kosmiczna (International Space Station). Jest ona pierwszą w historii kosmiczną stacją, która powstała przy współpracy wielu państw. Jej montaż na orbicie rozpoczął się w 1998 roku. Obiekt obecnie (koniec 2023 r.) składa się z 16 modułów, a docelowo ma ich być 17. Na ISS stale znajduje się załoga, która prowadzi badania.

W powstanie i utrzymanie ISS były i są zaangażowane przede wszystkim:

• USA (a z ich ramienia - NASA);
• Rosja (Roskosmos; choć Federacja Rosyjska zapowiada możliwość wycofania się z projektu w 2025 r.);
• Kanada (CSA);
• Europejska Agencja Kosmiczna (ESA), a w jej ramach przede wszystkim agencje kosmiczne Belgii, Danii, Francji, Hiszpanii, Holandii, Niemiec, Norwegii, Szwajcarii, Szwecji, UK i Włoch;
• Japonia (JAXA);
• Brazylia.

ISS to obiekt o dużej wielkości, który powstał z myślą o prowadzeniu badań naukowych w warunkach mikrograwitacji. Projekty, które są tam realizowane, mają bardzo zróżnicowany zakres tematyczny - zaczynając od uprawy roślin, przez kwestie związane z meteorologią, obserwacją kosmosu, naukami o materiałach, fizyką, a kończąc na obserwacji pracy ludzkiego organizmu.

Na ISS znajdują się też różnego rodzaju moduły umożliwiające prowadzenie eksperymentów. Za najciekawszy jest uznawany AMS, czyli Magnetyczny Spektrometr Alfa. Jego zadaniem jest precyzyjne mierzenie strumienia naładowanych promieni kosmicznych na niskiej orbicie okołoziemskej. Ma to na celu lepsze zrozumienie początków Wszechświata, a także poszukiwanie dowodów na istnienie ciemnej materii, cząstek dziwnych czy ciemnej materii.

Przymierzasz się do obserwacji Międzynarodowej Stacji Kosmicznej? Oto kilka faktów i ciekawostek, które uczynią podziwianie jej jeszcze bardziej fascynującym.

ISS jest zasilana za pomocą baterii słonecznych. 

Od 2020 r. w projekt jest zaangażowana prywatna firma, SpaceX; transport załogi na ISS odbywa się m.in. przy pomocy jej statku, Crew Dragon.

Międzynarodowa Stacja Kosmiczna jest widoczna na niebie "gołym okiem". Wynika to z jej niewielkiej odległości od Ziemi, a także z dobrego oświetlenia (m.in. dzięki bateriom słonecznym). Jej magnitudo (a więc "jasność") wynosi od -51 do -5,9m. Dla porównania planeta Wenus na nieboskłonie osiąga maksimum blasku na poziomie -4m, a Jowisz - ok. 2,5-2,8m. ISS jest też widoczna w Polsce. Wystarczy wiedzieć, kiedy obserwować jej przeloty.

ISS waży łącznie ponad 400 t i ma objętość przestrzeni życiowej 837 m2. Jednocześnie może na niej przebywać maksymalnie 6 osób.

Lot do ISS trwa średnio kilka godzin. Najszybciej tę trasę pokonał Sojuz-MS-17 w 2020 roku - zajęło mu to ok. 3 godziny.

Na ISS do tej pory było łącznie ponad 170 osób. Trafiły tam w ramach 69 ekspedycji. Kolejna, 70-ta, jest planowana na marzec-kwiecień 2024 r. Natomiast 71. ekspedycja ma nastąpić w sierpniu i wrześniu 2024 r.

Na ISS, poza badaczami, pojawiło się do tej pory również 13 "kosmicznych turystów", którzy zapłacili za możliwość odwiedzenia Międzynarodowej Stacji Kosmicznej.

Międzynarodowa Stacja Kosmiczna nieustannie okrąża orbitę ziemską. Znajduje się na wysokości pomiędzy 419 km n.p.m. w perygeum i 421 km n.p.m. w apogeum. W ciągu doby ISS wykonuje ok. 15 okrążeń (jeden okres orbitalny obiektu wynosi 93 m.

Obliczono, że łącznie (stan na grudzień 2023 r.) ISS wykonało ok. 145 tys. okrążeń Ziemi. Ta liczba jednak stale rośnie.

Ponieważ ISS krąży na orbicie okołoziemskiej cały czas, można ją zaobserwować w różnych miejscach na naszej planecie. Zgodnie z danymi NASA, jest ona widoczna dla ok. 90% populacji Ziemi. Jest również cyklicznie widoczna w Polsce i... nie jest to zdarzenie rzadkie. Zdarza się w przedziałach czasowych raz na kilka-kilkanaście tygodni, a Stację najczęściej można zaobserwować na porannym lub wieczornym niebie - a zatem w okolicach zachodu i wschodu Słońca. Warto przygotować się do obserwacji i zaplanować ją z wyprzedzeniem!

Zastanawiasz się, kiedy nastąpią przeloty ISS nad Polską w 2024 roku?  Dni, w których będzie można obserwować Międzynarodową Stację Kosmiczną, będzie całkiem sporo. Dlatego bez problemu znajdziesz dogodny moment na jej podziwianie. 

Jak to zaplanować? 

• Po pierwsze, możesz skorzystać z aplikacji stworzonej przez NASA - Spot the Station. Jest ona dostępna na telefony z Androidem oraz iOS. Jej ogromnym plusem jest to, że gdy ISS zbliża się do miejsca przebywania użytkownika, jest on o tym powiadamiany na swoim telefonie. Taka funkcja pozwala więc nawet na spontaniczne podziwianie ISS oraz ułatwia jej namierzenie na niebie.
  
  
• Po drugie, dobrym pomysłem może być odwiedzenie oficjalnej strony ISS, na której można na żywo obserwować zarówno aktualną pozycję Stacji, jak i obraz z zamieszczonych na niej kamer. To sposób na podziwianie Ziemi z innej perspektywy!
  
  
• Po trzecie, możesz skorzystać z poniższego kalendarza - tak, aby wiedzieć, w jakim okresie będzie się można spodziewać przelotów ISS i dopasować do tego czasu plany obserwacyjne.

Oto jak prezentuje się kalendarz przelotów ISS nad Polską 2024.

W styczniu 2024 roku można się spodziewać przelotów ISS nad Polską między 20 a 31 stycznia. Pojawi się na wieczornym niebie, a zatem w godzinach w okolicy zachodu Słońca. Będzie to więc wygodna pora do jej oglądania dla nocnych marków.

W lutym 2024 również będzie można poobserwować Międzynarodową Stację Kosmiczną. Będzie się pojawiać na nieboskłonie w naszym kraju na porannym niebie, od 20 do 29 lutego. Czy uda Ci się ją dostrzec, np. na spacerze o świcie lub w drodze do pracy?

W marcu 2024 r. przeloty ISS nad Polską będą miały miejsce aż w dwóch cyklach.

• Po pierwsze, można się spodziewać porannych przelotów ISS od 1 do 5 marca 2024 r.
• Po drugie, od 15 do 29 marca 2024 r. nastąpią wieczorne przeloty ISS nad Polską.

Stację będzie można "wytropić" przez większą część miesiąca.

W kwietniu 2024 r. nie można się spodziewać przelotów ISS nad Polską. Jeżeli jednak chcesz spojrzeć w nocne niebo, szczególnie warto to zrobić 21 i 22 kwietnia. Wówczas nad naszym krajem będzie można podziwiać deszcz meteorów, a dokładniej - Lirydów. To ciekawa alternatywa!

Maj zrekompensuje miłośnikom astronomii "posuchę" z kwietnia. To bowiem miesiąc, w którym będzie można obserwować całonocne przeloty ISS nad Polską. To zatem świetny moment na poobserwowanie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej na nieboskłonie - bez względu na godzinę. Wystarczy wybrać bezchmurną noc!

W czerwcu 2024 roku nie są spodziewane przeloty ISS nad Polską. Co zatem oglądać wówczas na niebie? Będzie to m.in. okres widoczności obłoków srebrzystych (NLC) - warto ich wypatrywać!

Lipiec 2024 to dobry miesiąc na obserwację ISS nad Polską. W tym miesiącu można się - podobnie jak w maju - spodziewać całonocnych przelotów Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. 

W sierpniu 2024 roku można oczekiwać porannych przelotów ISS nad Polską. Będą one widoczne między 20 a 31 sierpnia. Księżyc będzie wówczas po pełni i w fazie ostatniej kwadry, co może sprzyjać obserwacjom.

We wrześniu 2024 roku można będzie obserwować przeloty ISS nad Polską w dwóch "rzutach".

• Między 1 a 4 września 2024 roku ISS nad Polską będzie widoczna na porannym niebie.
• Między 10 a 25 września 2024 roku Międzynarodową Stację Kosmiczną można zaobserwować na wieczornym niebie.

Przy okazji jest to dobry miesiąc do obserwacji Merkurego na porannym niebie. Polecamy!

W październiku 2024 r. ISS nad Polską będzie widoczne w 2. połowie miesiąca. Mówiąc dokładniej - Stację będzie można obserwować między 15 a 31 października, na porannym niebie.

W podobnym okresie będzie można obserwować ISS nad Polską w listopadzie 2024 r. Przeloty są przewidziane na 15-29 listopada, na wieczornym niebie.

W grudniu 2024 r. przeloty ISS nad Polską będą obserwowane na porannym niebie, w środkowej części miesiąca. Chodzi o okres między 10 a 25 grudnia. Można więc poszukać Stacji na niebie także w Boże Narodzenie.

Oto krótkie zestawienie kalendarza przelotów ISS nad Polską w 2024 roku w pigułce.

• 20-31 stycznia 2024 (wieczorne niebo)
• 20-29 lutego 2024 (poranne niebo)
• 1-5 marca 2024 (poranne niebo)
• 15-29 marca 2024 (wieczorne niebo)
• maj 2024 - całonocne przeloty ISS nad Polską
• lipiec 2024 - całonocne przeloty ISS nad Polską
• 20-31 sierpnia 2024 (poranne niebo)
• 1-4 września 2024 (poranne niebo)
• 10-25 września 2024 (wieczorne niebo)
• 15-31 października 2024 (poranne niebo)
• 15-29 listopada 2024 (wieczorne niebo)
• 10-25 grudnia 2024 (poranne niebo)

ISS jest jasnym obiektem na niebie, ponieważ zamontowane na niej panele słoneczne odbijają promieniowanie naszej Gwiazdy Dziennej. Dlatego łatwo ją obserwować w nocy. Jest to najłatwiejsze albo tuż po zachodzie słońca, albo niedługo przed jego wschodem. Często mówi się, że w dni i godziny przelotu pojawia się "tuż nad głową". Rozpoznasz ją, ponieważ:

• jest jaśniejsza niż najjaśniejsze gwiazdy nocnego nieba danego dnia;
• wydaje się od nich większa;
• możesz dostrzec wyraźnie to, jak przemieszcza się na nocnym niebie (w końcu jej średnia prędkość wynosi 27 743,8 km/h!).

Wystarczy kilka minut przyglądania się nieboskłonowi, aby nawet niewprawiony amator astronomii z łatwością dostrzegł ISS. Oczywiście muszą ku temu panować odpowiednie warunki. Czyli jakie?

• Do oglądania nocnego nieba najlepiej wybrać miejsce o małym zanieczyszczeniu światłem - dobrze sprawdzą się więc np. leśna polana czy wzgórze za miastem. Dobra wiadomość jest jednak taka, że ISS jest na tyle jasna, że można ją będzie też dostrzec na terenie miasta. Będzie to jednak nieco trudniejsze.
• Niebo do obserwacji powinno być bezchmurne - im większe zachmurzenie, tym mniejsza szansa, że ISS "przebije się" i będzie mogło zostać dostrzeżone.
• Dobrze przed przystąpieniem do oglądania ISS przyzwyczaić oczy - tak, aby "wyczulić" je na dostrzeganie obiektów na niebie. Wystarczy przez jakiś czas, np. kilkanaście minut, nosić po zmroku okulary słoneczne i unikać patrzenia w silne źródło światła, np. telefon.

Przyjemnością może być nie tylko obserwacja ISS nad Polską, ale również uwiecznienie tego obiektu na fotografii. Najciekawsze zdjęcia to te z długą ekspozycją - które pokazują zmianę pozycji Stacji na nieboskłonie. Doświadczeni fotografowie zjawisk astronomicznych radzą, aby:

• dokładnie sprawdzić godzinę przelotu ISS w swojej okolicy (będzie ona uzależniona od miejsca w Polsce; czas może się różnić nieznacznie np. między północą a południem naszego kraju) i upewnić się, że tej nocy zapowiada się jasne, niezachmurzone niebo;
• wybrać się w miejsce o niskim poziomie zanieczyszczenia światła;
• użyć tradycyjnego aparatu - najlepiej lustrzanki cyfrowej, ale zwykły model cyfrowy też może dać dobry efekt, pod warunkiem że dobrze ustawisz jego parametry;
• wykorzystać obiektyw szerokokątny - zwłaszcza jeśli chcesz wykonać zdjęcie "przelotu" ISS;
• obowiązkowo użyć statywu;
• przydać się mogą także - "zewnętrzny" przycisk wyzwalania migawki, który pozwoli Ci uchwycić dobry moment, a także ogrzewacz do szkła, który zapobiegnie zbieraniu się pary wodnej na obiektywie (co jest dość typowe o poranku lub wieczorem);
• dostosować typ ujęcia ISS do tego, jak porusza się na niebie - jeżeli tworzy łuk w poprzek horyzontu, warto zastosować kadr szerokokątny, natomiast jeśli widzisz ją nad głową, dobrym pomysłem może być uchwycenie jej na kadrze pionowym;
• ustawić tryb "klatka po klatce" typu timelapse - powinien on trwać przez ok. 8-20 sekund; pamiętaj, że samo przejście ISS może trwać kilka minut;
• użyć parametrów f/2.8 lub f/1.8, ISO na poziomie minimum 400 lub wyższym, w zależności od poziomu ciemności nieba i szybkości migawki 8-20 s.

Ponieważ dni, w których nastąpią przeloty ISS nad Polską w 2024 jest wiele, masz sporo szans, aby poćwiczyć z różnymi ustawieniami aparatu. Praktyka czyni mistrza!

Czy planujesz podziwianie ISS na wieczornym lub porannym niebie w 2024 roku? Warto o tym pomyśleć i - gdy dostrzeże się Międzynarodową Stację Kosmiczną - pomyśleć, że w tym momencie znajdują się tam ludzie. Ciekawa perspektywa, prawda?