Palestyna, Izrael i Strefa Gazy. Konflikt, który nie gaśnie od lat

W październiku 2023 roku świat znów zwrócił wzrok ku Bliskiemu Wschodowi. Hamas, palestyńska organizacja zbrojna, przeprowadził z terytorium Strefy Gazy bezprecedensowy atak na Izrael. W ciągu kilku godzin w kierunku izraelskich miast spadły tysiące rakiet, a bojownicy przekroczyli granicę, dokonując masakr na cywilach. Premier Izraela Benjamin Netanjahu ogłosił wtedy: "Izrael jest w stanie wojny". Jednak, by zrozumieć, o co chodzi w konflikcie Palestyna-Izrael, trzeba się cofnąć o wiele dalej niż do roku 2023.

Państwo Izrael ogłosiło niepodległość 14 maja 1948 roku, po przyjęciu przez ONZ planu podziału dawnego mandatu brytyjskiego Palestyny. Zgodnie z rezolucją z 1947 roku terytorium miało być podzielone na część żydowską i arabską, a Jerozolima miała pozostać strefą międzynarodową. Żydzi zaakceptowali ten plan, Arabowie nie. Jeszcze tego samego dnia wybuchła wojna izraelsko-arabska, w której Egipt, Syria, Irak, Liban i Transjordania próbowały zniszczyć nowo powstałe państwo. Izrael wygrał, a setki tysięcy Arabów uciekło lub zostało wysiedlonych ze swoich domów. W ten sposób narodził się jeden z najtrwalszych konfliktów XX wieku.

Palestyna, o której mówi się do dziś, nie jest w pełni uznanym państwem. W 1988 roku ogłosiła niepodległość, lecz faktycznie nie sprawuje kontroli nad swoim terytorium. Autonomia Palestyńska zarządza częściami Zachodniego Brzegu Jordanu, natomiast Strefa Gazy od 2007 roku znajduje się pod kontrolą Hamasu. To właśnie z tego wąskiego pasa ziemi nad Morzem Śródziemnym, zamieszkanego przez około dwa miliony ludzi, wielokrotnie startowały rakiety wymierzone w Izrael.

Strefa Gazy to obszar o długości zaledwie 41 kilometrów i szerokości od 6 do 12 kilometrów. Po wycofaniu się Izraela z tego terytorium w 2005 roku kontrolę przejęła palestyńska organizacja Hamas. Od tego momentu Gaza jest w praktyce odizolowana od świata. Izrael i Egipt prowadzą blokadę, ograniczając przepływ towarów, energii i ludzi. Z jednej strony - ze względów bezpieczeństwa, bo Hamas od lat deklaruje, że jego celem jest zniszczenie Izraela. Z drugiej - blokada doprowadziła do katastrofy humanitarnej, w której cierpią zwykli Palestyńczycy.

Hamas powstał w 1987 roku podczas tzw. pierwszej intifady, czyli powstania Palestyńczyków przeciw izraelskiej okupacji. Jego pełna nazwa, Muzułmański Ruch Oporu, zdradza ideologiczne korzenie w ruchu Braci Muzułmańskich. Od początku Hamas łączył działalność polityczną, społeczną i militarną. Prowadził szkoły, szpitale i pomoc dla ubogich, ale też zamachy samobójcze i ostrzały miast izraelskich. W swoim statucie z 1988 roku ruch zapisał, że jego celem jest "uwolnienie całej Palestyny spod syjonistycznej okupacji" i ustanowienie państwa islamskiego na miejscu Izraela.

W 2006 roku Hamas wygrał wybory parlamentarne w Autonomii Palestyńskiej, a rok później zbrojnie przejął władzę w Strefie Gazy, wypierając konkurencyjny Fatah. Od tego czasu palestyńskie terytoria są podzielone politycznie i administracyjnie. Zachodni Brzeg pozostaje pod częściową kontrolą Fatahu, Gaza zaś pod rządami Hamasu.

7 października 2023 roku Hamas przeprowadził największy w swojej historii atak na Izrael. O świcie jego bojownicy przedarli się przez granicę lądową, a jednocześnie wystrzelono kilka tysięcy rakiet w kierunku izraelskich miast, w tym Tel Awiwu. Zginęło ponad 1200 osób, głównie cywilów. Izrael odpowiedział zmasowanymi nalotami na Strefę Gazy i ogłosił całkowitą blokadę tego terytorium. W kolejnych tygodniach świat obserwował dramat mieszkańców Gazy, którzy znaleźli się w środku wojny bez możliwości ucieczki.

Premier Netanjahu oświadczył wówczas: "To, co uczynił Hamas, jest czymś, czego Izrael nie widział od czasów Holocaustu. Zniszczymy ich". Po obu stronach ginęli ludzie, a konflikt znów pokazał, że pokój wciąż wydaje się odległy.

To pytanie powraca przy każdej eskalacji... co właściwie chodzi w konflikcie Palestyna-Izrael? W najprostszym ujęciu, o ziemię, tożsamość i bezpieczeństwo. Dla Żydów Izrael jest spełnieniem wiekowych marzeń o własnym państwie po wiekach prześladowań, zwłaszcza po tragedii Holocaustu. Dla Palestyńczyków to utracona ojczyzna, w której żyli ich przodkowie przez stulecia.

Historia tej ziemi to w zasadzie nieustanne przenikanie kultur i religii, ale też rywalizacja o kontrolę nad miejscami świętymi i terytoriami o strategicznym znaczeniu. Każda próba podziału, od decyzji ONZ z 1947 roku po współczesne inicjatywy pokojowe, kończyła się fiaskiem. Izrael nie chce ryzykować utraty bezpieczeństwa, Palestyńczycy nie godzą się na ograniczoną autonomię.

Choć oficjalnie Palestynę uznało już ponad 130 krajów, to w rzeczywistości nie istnieje ono w pełni. Nie ma armii, ani suwerenności. Z kolei Izrael, choć gospodarczo i militarnie silny, wciąż żyje w cieniu nieustannego zagrożenia.

Czy możliwy jest trwały pokój między Gazą a Izraelem? Póki co, jest zawieszenie broni, ale czy oznacza trwałą nadzieję na uspokojenie sytuacji na Bliskim Wschodzie?