Nietypowa starożytna nekropolia. Społeczeństwo skupione wokół kobiet
Dlaczego w starożytnej nekropolii pochowano dwa razy więcej kobiet niż mężczyzn? Co skrywa tajemnicza nekropolia Panoría, zlokalizowana w hiszpańskiej Granadzie? Ostatnie badania wskazują, że kobiety miały w tym miejscu szczególną pozycję w społeczeństwie sprzed ponad 5 tys. lat.
Nekropolia Panoría, położona na wschodnim krańcu pasma górskiego Sierra Harana nieopodal Granady, była używana przez blisko 1,5 tys. lat, od 5,6 do 4,1 tys. lat temu. W tym czasie pochowano tam setki osób, a najnowsze badania wykazały, że przeważającą większość stanowiły kobiety.
W 9 grobach, które przebadano, odnaleziono ponad 55 tys. fragmentów ludzkich szczątków. Analiza DNA i amelogeniny — białka obecnego w szkliwie zębów, pozwoliła na precyzyjne określenie płci pochowanych osób.
Największym zaskoczeniem było odkrycie, że w nekropolii pochowano dwa razy więcej kobiet niż mężczyzn. Co więcej, wśród najmłodszych osób stosunek ten był jeszcze wyższy i wynosił aż 10 do 1 na korzyść kobiet. Taki rozkład jest naprawdę nietypowy, ponieważ w standardowych populacjach stosunek płci wynosi zazwyczaj 1:1, chyba że na jej skład wpływają dodatkowe czynniki, takie jak wojny czy masowe migracje.
Naukowcy z Uniwersytetu w Tübingen oraz Uniwersytetu w Granadzie, którzy prowadzili badania, próbują zrozumieć przyczynę takiego stanu rzeczy. Wykluczają oni jednak wojny czy katastrofy naturalne. Według nich przewaga kobiet była świadomą i trwałą decyzją społeczną, która dotyczyła wszystkich grup wiekowych i trwała przez całe 1,5 tys. lat użytkowania nekropolii.
Jedna z hipotez sugeruje, że pochówki były związane z systemem matrylinearnym, czyli takim, w którym przynależność do grupy społecznej i dziedziczenie odbywało się po linii matki. Wyjaśniałoby to, dlaczego kobiety odgrywały tak ważną rolę w pochówkach, a młodzi mężczyźni opuszczali swoje rodzinne grupy, aby dołączyć do innych społeczności w wyniku praktyk, które antropolodzy nazywają męską egzogamią, czyli zakazem zawierania małżeństw wewnątrz określonej grupy, który obejmował jedynie mężczyzn.
Jeśli nekropolia Panoría rzeczywiście odzwierciedla społeczeństwo oparte na matrylinearności, to mogłoby to oznaczać, że tamtejsza hierarchia społeczna opierała się na kobietach. Mężczyźni, zwłaszcza młodzi, odgrywali natomiast mniejszą rolę, co tłumaczyłoby ich znacznie mniejszą obecność w nekropolii.
Tego typu struktury społeczne nie są unikalne w historii, choć są rzadkością. W niektórych kulturach matrylinearne dziedziczenie było powszechne, a Panoría może dostarczyć nam nowych dowodów na istnienie takich społeczności w prehistorycznej Europie.
