Tajemnica żelaznego filaru sprzed wieków. Czemu nie zardzewiał?

Kutb Minar w Indiach to zespół zabytków - charakterystycznego minaretu z czerwonego piaskowca, pobliskich grobowców, meczetów i innych niezwykłych konstrukcji, które razem stanowią kompleks wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. 

Pomiędzy tymi budowlami znajduje się także - starszy nawet od reprezentatywnego minaretu z XIII wieku - żelazny filar. Pojedynczy słup od lat zaprząta głowę naukowców. Jak to się stało, że przez ponad 1600 lat twór ten nie zardzewiał?

Odwiedzający kompleks turyści, przechadzając się między budowlami, szybko dostrzegają charakterystyczny, samotny filar, który jest ogrodzony płotkiem. Ta 7,2-metrowa konstrukcja waży sześć ton, jest wykonana z żelaza i ma bogato zdobiony szczyt.

Najciekawsze jest w tym słupie to, że przez 1600 lat, mimo działania czynników atmosferycznych - nie zardzewiał. Jego świetny stan oraz wyryte na nim zagadkowe napisy sprawiły, że powstało na jego temat wiele legend, jak i teorii naukowych. W jednym ze starodawnych poematów pisano, że filar ten jest jak "gwóźdź trzymający Ziemię na kopycie Sheshnaga", wężowego króla z hinduskiej mitologii, krążyło też przekonanie, że słup ma pozaziemskie pochodzenie.

Według badaczy filar jest prawdopodobnie tak samo nieskazitelny, jak w dniu, gdy został wykuty. Ekspertom udało się odkryć, co może stać za tak niezwykłymi właściwościami tworu.

Dlaczego w przypadku tego słupa pomimo działania powietrza i wilgoci nie doszło do powstania rdzy? Nie był, jak wieża Eiffla, zabezpieczony specjalną farbą, nie miał też osłony przed wiatrem i deszczem. Nie jest to też, jak głoszą niektóre legendy, obiekt pochodzenia kosmicznego. A jednak jest niezwykły - w dodatku o jego trwałości świadczą przekazy historyczne, w tym wydarzenie z XVIII wieku, kiedy kula armatnia wystrzelona w filar nie zdołała go rozbić, co świadczy o imponującej sile tego starożytnego pomnika. 

Naukowcy przez wiele lat starali się wyjaśnić tajemnicę tego filaru - badania rozpoczęto w 1912 roku! Dopiero niedawno zespół badaczy z Indyjskiego Instytutu Technologii odkrył, że doskonały stan wykutego przed wiekami tworu związany jest z kilkoma istotnymi czynnikami. Chodzi tu zarówno o jakość materiału, jak i o sposób wykonania filaru.

Badacze odkryli, że filar, wykonany głównie z kutego żelaza, ma wysoką zawartość fosforu (około 1 proc.), a do tego nie zawiera siarki i magnezu, w przeciwieństwie do współczesnego żelaza. Ponadto starożytni rzemieślnicy stosowali technikę zwaną "spawaniem kuźniczym". Oznacza to, że podgrzewali i młotkowali żelazo, zachowując właśnie taką wysoką zawartość fosforu, co jest według badaczy prowadzących analizy metodą rzadko spotykaną we współczesnych praktykach.

Ponadto na powierzchni filaru znaleziono cienką warstwę związku żelaza, tlenu i wodoru, która miała dodatkowo zwiększać trwałość materiału. R. Balasubramaniam, autor raportu, który jest też ekspertem archeometalurgii stwierdził, że to niekonwencjonalne podejście przyczyniło się do niebywałej trwałości filaru. Balasubramaniam opisał filar jako "żywe świadectwo starożytnej metalurgicznej sprawności Indii". Wyniki badań nad właściwościami filaru zespół naukowców opublikował na łamach "Current Science".

***

Bądź na bieżąco i zostań jednym z 90 tys. obserwujących nasz fanpage - polub Geekweek na Facebooku i komentuj tam nasze artykuły!