Uczeni z Oksfordu przez dekady pili z kielicha z ludzkiej czaszki

Debaty dotyczące dziedzictwa kolonializmu zazwyczaj skupiają się na upamiętnianiu tych, którzy na nim skorzystali, podczas gdy tożsamości jego ofiar zostały wymazane z historii. Bo jak wyjaśnia prof. Dan Hicks, w oczach imperialistów kierujących się rasistowskimi ideami wyższości kulturowej i rasowej, nie były one warte zapamiętania. I chociaż minęło już wiele lat, niewiele się w temacie zmieniło - wystarczy tylko spojrzeć na pewien haniebny kielich, którego aż do 2015 roku używali akademicy z Oksfordu.

Jak możemy przeczytać w nowej książce "Every Monument Will Fall", Worcester College przez długie lata świadomie korzystało podczas oficjalnych uroczystości z kielicha wykonanego z wypolerowanej ludzkiej czaszki. Najpierw do serwowania wina, a następnie - kiedy już zaczął przeciekać - do podawania czekoladek! Dopiero narastający niepokój wśród pracowników naukowych i gości doprowadził do zakończenia tego rytuału, a także oddania czaszki do zbadania.

Widzimy, jak coś, co powinno być szanowanym szczątkiem ludzkim, stało się… jakimś chorobliwym rodzajem zastawy stołowej

---

Prof. Hicks wyjaśnia, że nie znalazł żadnych zapisów dotyczących osoby, której szczątki posłużyły do wykonania kielicha, ale datowanie radiowęglowe wskazuje, że czaszka ma około 225 lat. Jej rozmiar i inne cechy sugerują zaś, że pochodzi z Karaibów i mogła należeć do zniewolonej kobiety. W przeciwieństwie do anonimowej ofiary, kolejni właściciele kielicha są jednak bardzo dobrze udokumentowani.

Został on podarowany Worcester College w 1946 roku przez byłego studenta George’a Pitt-Riversa, którego nazwisko widnieje na srebrnym obrzeżu. Był on eugenikiem i został internowany przez brytyjski rząd podczas II wojny światowej ze względu na poparcie dla faszystowskiego lidera Oswalda Mosleya. Kielich pochodził z prywatnej kolekcji jego dziadka, wiktoriańskiego żołnierza i archeologa, Augusta Henry’ego Lane Foxa Pitt Riversa, który założył muzeum Pitt Rivers w 1884 roku.

Nabył on kielich na aukcji Sotheby’s w tym samym roku, katalog aukcyjny wskazuje, że kielich miał wówczas drewnianą podstawę z wmontowaną monetą z czasów królowej Wiktorii, a srebrne oznaczenia wskazują, że został wykonany w 1838 roku, czyli w roku jej koronacji. Sprzedawcą był zaś Bernhard Smith, prawnik i absolwent Oriel College w Oksfordzie, który kolekcjonował głównie broń i zbroje - prof. Hicks przypuszcza, że mógł otrzymać kielich jako prezent od ojca, który służył w Royal Navy na Karaibach.

Obecnie czaszka jest przechowywana w archiwum uczelni "w sposób pełen szacunku, bez możliwości jakiegokolwiek dostępu", ale nie zmienia to faktu, że niesmak pozostał, szczególnie że jak podkreśla komentująca tę sytuację posłanka Partii Pracy i przewodnicząca parlamentarnej grupy ds. reparacji afrykańskich, Bell Ribeiro-Addy:

To odrażające, że wykładowcy Oksfordu - w tej ostoi przywilejów, wzbogaconej przez wieki kolonialnej przemocy i eksploatacji - pili alkohol z ludzkiej czaszki, która mogła należeć do zniewolonej osoby i została potraktowana tak przedmiotowo, że uczyniono z niej naczynie.

---

Książka prof. Hicksa opisuje również inne przypadki kolonialnej grabieży ludzkich szczątków, które były następnie wystawiane w ich domach lub przekazywane jako eksponaty do muzeów, jak czaszka dowódcy Zulusów wykopana przez brytyjskiego Lorda Grenfella po bitwie pod Ulundi w 1879 roku.