W szkole tego nie uczą. Czym była Rzeczpospolita Zakopiańska?
Nie każdy o tym wie, ale w 1918 roku powstała Rzeczpospolita Zakopiańska, której prezydentem był… Stefan Żeromski. Czym był ten niezwykły państwowy twór?
W szkole bardzo często pomijanym zagadnieniem jest historia Rzeczpospolitej Zakopiańskiej. Dla większości Polaków ten fragment historii naszego kraju może być nieznany, dlatego też warto dowiedzieć się na ten temat trochę więcej.
Rzeczpospolita Zakopiańska istniała zaledwie przez 35 dni, czyli od 13 października do 16 listopada 1918 roku i jak sama nazwa mówi, powstała na obszarze Zakopanego i jego okolic. Miasto od 1770 roku znajdowało się pod zaborem austriackim. Prezydentem tego "państwa" został... Stefan Żeromski - jeden z najwybitniejszych polskich pisarzy (dla przypomnienia: napisał m.in. Przedwiośnie, Ludzi bezdomnych, czy Syzyfowe prace).
Jak mówił w 2018 roku kurator wystawy upamiętniającej 100 lat utworzenia Rzeczpospolitej Zakopiańskiej, Lesław Dall dla PAP: - Tą niepodległość uzyskaliśmy na tym skrawku Polski przede wszystkim dzięki Stefanowi Żeromskiemu, Mariuszowi Zaruskiemu, Franciszkowi Pawlicy i Wincentemu Szymborskiemu, którzy przejęli władzę od zaborców i dopóki jeszcze nie była ustabilizowana sytuacja na terenie odradzającej Rzeczpospolitej, oni wprowadzili nas w niepodległość.
Jak podaje portal Dzieje.pl, Stefan Żeromski mieszkał w Zakopanem w sumie przez prawie 10 lat. W tym mieście przeżył także całą I wojnę światową. Żeromski swoim autorytetem miał pogodzić wszystkie narastające konflikty w nowo powstającym skrawku wolnej Polski.
Jak powstała Rzeczpospolita Zakopiańska?
Pod koniec I wojny światowej Polacy zauważyli słabość państw centralnych (Austro-Węgry i Niemcy), dlatego też ruchy wyzwoleńcze nabrały na sile. Warto zauważyć, że zakopiańska ludność, jako pierwsza na ziemiach polskich otwarcie wypowiedziała posłuszeństwo zaborczym władzom. Rzeczpospolita Zakopiańska miała swój początek pod pomnikiem Grunwaldzkim w Zakopanem, gdzie 13 października 1918 roku odbyło się zgromadzenie obywatelskie. Zostało ono zwołane z inicjatywy naczelnika gminy Wincentego Regiecia, z kolei przewodniczącym został Stefan Żeromski.
W trakcie obrad sporządzono rezolucję o takiej treści: "Wobec przyjęcia zasad pokojowych prezydenta Stanów Zjednoczonych Wilsona przez państwa rozbiorowe, uważamy się odtąd za obywateli wolnej, niepodległej i zjednoczonej Polski. Tej Polsce winniśmy wierność i posłuszeństwo, mienie i krew naszą, nie uznajemy żadnych więzów, tym najświętszym obowiązkom przeciwnych. Przejęci ważnością godziny dziejowej dla wspólnego gorliwego pełnienia obowiązków wobec państwa polskiego postanawiamy stworzyć Organizację Narodową w Zakopanem i w tym celu wybieramy jej zarząd, złożony z 32 osób, polecając mu ułożenie programu i sposobu działalności".
W ciągu kolejnych dni zostało opracowane specjalne pismo, które zostało wysłane władz Austro-Węgier. Według dostępnych informacji administracja państwa zaborczego nie wykonała żadnego ruchu w tej materii, co było spowodowane m.in. wewnętrznymi problemami i powstałym chaosem.
W październiku polscy legioniści przebywający w Zakopanem bez większego problemu rozbroili wojska austro-węgierskie. Ponadto przejęli stację telefoniczną i skład broni. Z kolei 1 listopada zarząd Organizacji Narodowej przeistoczył się w "organ suwerennej Rzeczpospolitej Narodowej", czyli w Radę Narodową. Jednocześnie Rada złożyła specjalne przyrzeczenie wierności Polsce, a Stefan Żeromski na kilkanaście dni został pełniącym obowiązki prezydenta Rzeczpospolitej Zakopiańskiej. Wskutek tego, że Polska Komisja Likwidacyjna objęła władzę w Galicji Zachodniej, zakopiańska Rada Narodowa rozwiązała się, a Rzeczpospolita Zakopiańska została wcielona do II Rzeczpospolitej Polskiej.
