Dwa zaćmienia Słońca w 2025 roku. Będą widoczne w Polsce?

Podczas zaćmienia Słońca, Księżyc przesłania tarczę Słońca, powodując chwilowe ograniczenie dopływu światła do powierzchni Ziemi. Mechanizm tego zjawiska wynika z precyzyjnego ustawienia trzech ciał niebieskich: Ziemi, Księżyca i Słońca w jednej linii.

Chociaż Słońce jest około 400 razy większe od Księżyca, obydwa obiekty wydają się mieć podobną wielkość na niebie. Dzieje się tak dlatego, ponieważ Księżyc jest również 400 razy bliżej Ziemi niż Słońce. Ten geometryczny zbieg okoliczności sprawia, że Księżyc jest w stanie całkowicie zasłonić tarczę słoneczną, wywołując zaćmienie całkowite, lub częściowo ją zakryć, prowadząc do zaćmienia częściowego lub obrączkowego.

Orbita Księżyca wokół Ziemi jest nachylona pod kątem około 5 stopni względem orbity Ziemi wokół Słońca. W efekcie Księżyc najczęściej "przechodzi" nad lub pod tarczą słoneczną. Zaćmienie powstaje dopiero wtedy, gdy obydwie orbity przecinają się w odpowiednich punktach. Księżyc, znajdujący się między Ziemią a Słońcem, rzuca cień na wybrane obszary Ziemi, tym samym prowadząc do chwilowego zaniku lub zmniejszenia natężenia światła słonecznego.

Zaćmienia Słońca występują w cyklach zwanych sarosami, które trwają około 18 lat i 11 dni. W ciągu roku może wystąpić od dwóch do pięciu zaćmień, ale występują one wyłącznie w fazie nowiu Księżyca, Podczas zaćmienia Księżyc rzuca dwa rodzaje cienia na Ziemię. Umbra to cień całkowity – wówczas Słońce jest całkowicie zasłonięte przez Księżyc. Penumbra to cień częściowy, który sprawia, że tylko fragment światła słonecznego zostaje zablokowany.

Jednak całkowite zaćmienia w danym miejscu są bardzo rzadkie – zdarzają się średnio raz na kilkaset lat. Zaćmienia Słońca dzielą się na cztery główne rodzaje.

Całkowite zaćmienie Słońca

Całkowite zaćmienie występuje, gdy Księżyc znajduje się w idealnym położeniu, pozwalającym na całkowite zakrycie tarczy Słońca. To spektakularne zjawisko możliwe jest jedynie dzięki unikalnemu zbiegowi okoliczności: tarcza Księżyca, choć znacznie mniejsza od Słońca, z perspektywy Ziemi ma zbliżony rozmiar kątowy.

Podczas zaćmienia całkowitego obszary znajdujące się w pasie całkowitości pogrążają się w mroku, przypominającym zmierzch, który trwa od kilkudziesięciu sekund do kilku minut. W tym momencie można zaobserwować koronę słoneczną – delikatną, świetlistą otoczkę plazmy wokół Słońca. Korona jest zwykle niewidoczna z powodu intensywnego blasku Słońca, dlatego całkowite zaćmienia stanowią wyjątkową okazję do jej obserwacji. Całkowite zaćmienie Słońca nastąpi:

W Polsce całkowite zaćmienie Słońca będziemy mogli zaobserwować dopiero 7 października 2135 roku.

Częściowe zaćmienie Słońca

Częściowe zaćmienie Słońca to sytuacja, w której Księżyc zasłania jedynie fragment tarczy Słońca. Jest to najczęściej obserwowany rodzaj zaćmienia, ponieważ obejmuje większy obszar niż pas całkowitości. Podczas częściowego zaćmienia nie występuje całkowita ciemność, ale natężenie światła słonecznego wyraźnie spada. Możemy wówczas zaobserwować ciekawe efekty świetlne, takie jak półcienie rzucane przez liście drzew, które przypominają drobne obrazy sierpa Księżyca.

Obrączkowe zaćmienie Słońca

Obrączkowe zaćmienie występuje, gdy Księżyc znajduje się w takim punkcie swojej orbity, że jego tarcza wydaje się zbyt mała, by całkowicie zasłonić Słońce. Powstaje wtedy charakterystyczny "pierścień ognia" – jasny krąg światła wokół Księżyca. Jest to efekt eliptycznego kształtu orbity Księżyca. Odległość między Księżycem a Ziemią zmienia się w czasie, a podczas zaćmienia obrączkowego Księżyc znajduje się w apogeum – najdalszym punkcie swojej orbity.

W Polsce zaćmienia obrączkowe nastąpią:

Hybrydowe zaćmienie Słońca

Hybrydowe zaćmienia występują niezwykle rzadko i łączą w sobie cechy zaćmień całkowitych i obrączkowych. W trakcie jednego zaćmienia dochodzi do przejścia między obiema formami, co jest możliwe dzięki krzywiźnie Ziemi. Różne części naszej planety znajdują się w różnej odległości od Księżyca, dlatego w niektórych miejscach zaćmienie widoczne jest jako całkowite, a w innych jako obrączkowe. Hybrydowe zaćmienia są wyjątkowe pod względem trudności obserwacji, ponieważ widoczne są tylko w wąskim pasie i przez krótki czas.

Rok 2025 przyniesie nam dwa zaćmienia Słońca. Pierwsze z nich wydarzy się 29 marca. Będzie to częściowe zaćmienie Słońca, które dostrzegą mieszkańcy obszarów Europy Wschodniej, Azji oraz północnej Afryki. Najlepsze warunki do obserwacji będą miały kraje zlokalizowane bliżej basenu Morza Czarnego, czyli Turcja, Gruzja i Rumunia.

Zaćmienie częściowe potrwa kilka godzin, ale jego maksymalna faza – moment, w którym Księżyc zakryje największą część Słońca – wystąpi w godzinach popołudniowych (czasu lokalnego w regionach obserwacji).

Drugie zaćmienie nastąpi 21 września i będzie obrączkowe zaćmienie Słońca. Tarcza Księżyca, znajdująca się w apogeum (najdalszym punkcie swojej orbity), zakryje środek tarczy Słońca, pozostawiając jasny pierścień światła – znany jako „pierścień ognia”. Tym razem zjawisko będzie widoczne na półkuli północnej, obejmując swym zasięgiem część Europy, Azji i Ameryki Północnej oraz Australię. Obserwatorzy z Islandii, północnej Skandynawii i części Kanady będą mogli podziwiać pełną fazę obrączkowego zaćmienia.

W pozostałych obszarach zjawisko będzie widoczne jako częściowe zaćmienie. Dotyczy to większej części Europy, Azji i Stanów Zjednoczonych. Obrączkowe zaćmienie potrwa znacznie krócej niż częściowe. Maksymalna faza „pierścienia ognia” będzie widoczna tylko przez kilka minut. Najlepszym miejscem do obserwacji będzie Nowa Zelandia – zaćmienie częściowe rozpocznie się tam o godzinie 5:41 czasu lokalnego, a w Australii o 6:13.

Zaćmienie z 29 marca będzie możliwe do obserwacji również z Polski, choć jedynie w formie częściowej. Na terenie całego kraju widoczna będzie jedynie część tarczy słonecznej przysłonięta przez Księżyc, a maksymalna faza zjawiska wyniesie od 20% na zachodzie do 35% na wschodzie. W Polsce będziemy mogli je zaobserwować dokładnie o godzinie 12:14.

Jeśli jednak chcemy obserwować ten astronomiczny spektakl, musimy wyposażyć się w specjalne okulary ochronne lub teleskop z odpowiednimi filtrami. Należy unikać patrzenia bezpośrednio na Słońce bez ochrony, gdyż może to prowadzić do nieodwracalnych uszkodzeń wzroku

21 września 2025 w Polsce zaćmienie obrączkowe nie będzie widoczne. Jeśli chcemy podziwiać to wyjątkowe zjawisko astronomiczne, możemy wybrać się na urlop do Australii, Nowej Zelandii lub na Polinezję Francuską.