Dwa zaćmienia Słońca w 2025 roku. Będą widoczne w Polsce?

Podczas zaćmienia Słońca, Księżyc znajduje się pomiędzy Ziemią a Słońcem, co skutkuje przysłonięciem tarczy słonecznej i chwilowym ograniczeniem światła docierającego na Ziemię. Aby takie zjawisko mogło wystąpić, Ziemia, Księżyc i Słońce muszą ustawić się w jednej linii.

Choć Słońce jest około 400 razy większe od Księżyca, to z perspektywy obserwatora na Ziemi obydwa obiekty wydają się mieć podobną wielkość. Dzieje się tak dlatego, że Księżyc znajduje się około 400 razy bliżej Ziemi niż Słońce. Dzięki temu niezwykłemu zjawisku geometrycznemu Księżyc może całkowicie zakryć Słońce, prowadząc do zaćmienia całkowitego, lub tylko częściowo je przesłonić, powodując zaćmienie częściowe lub obrączkowe.

Orbita Księżyca wokół Ziemi jest nachylona pod kątem około 5 stopni względem ekliptyki. W efekcie Księżyc najczęściej "przechodzi" nad lub pod tarczą słoneczną. Zaćmienie powstaje dopiero wtedy, gdy obydwie orbity przecinają się w odpowiednich punktach. Księżyc, znajdujący się między Ziemią a Słońcem, rzuca cień na wybrane obszary Ziemi, tym samym prowadząc do chwilowego zaniku lub zmniejszenia natężenia światła słonecznego.

Zaćmienia Słońca występują w cyklach zwanych sarosami, które trwają około 18 lat i 11 dni. W ciągu roku może wystąpić od dwóch do pięciu zaćmień, ale dochodzi do nich wyłącznie w fazie nowiu Księżyca, Podczas zaćmienia Księżyc rzuca dwa rodzaje cienia na Ziemię. Umbra to cień całkowity – wówczas Słońce jest całkowicie zasłonięte przez Księżyc. Penumbra to półcień, który sprawia, że światło słoneczne zostaje ograniczone.

Jednak całkowite zaćmienia w danym miejscu są bardzo rzadkie – zdarzają się średnio raz na kilkaset lat. Zaćmienia Słońca dzielą się na cztery główne rodzaje.

Całkowite zaćmienie Słońca

Całkowite zaćmienie występuje, gdy Księżyc znajduje się w idealnym położeniu, pozwalającym na całkowite zakrycie tarczy Słońca. To spektakularne zjawisko możliwe jest jedynie dzięki unikalnemu zbiegowi okoliczności: tarcza Księżyca, choć znacznie mniejsza od Słońca, z perspektywy Ziemi ma zbliżony rozmiar kątowy.

Podczas zaćmienia całkowitego obszary znajdujące się w pasie całkowitości pogrążają się w mroku, przypominającym zmierzch, który trwa od kilkudziesięciu sekund do kilku minut. W tym momencie można zaobserwować koronę słoneczną – delikatną, świetlistą otoczkę plazmy wokół Słońca. Korona jest zwykle niewidoczna z powodu intensywnego blasku Słońca, dlatego całkowite zaćmienia stanowią wyjątkową okazję do jej obserwacji.

W Polsce całkowite zaćmienie Słońca będziemy mogli zaobserwować dopiero 7 października 2135 roku.

Częściowe zaćmienie Słońca

Częściowe zaćmienie Słońca to sytuacja, w której Księżyc zasłania jedynie fragment tarczy Słońca. Jest to najczęściej obserwowany rodzaj zaćmienia, ponieważ obejmuje większy obszar niż pas całkowitości. Podczas częściowego zaćmienia nie występuje całkowita ciemność, ale natężenie światła słonecznego wyraźnie spada. Możemy wówczas zaobserwować ciekawe efekty świetlne, takie jak półcienie rzucane przez liście drzew, które przypominają drobne obrazy sierpa Księżyca.

Obrączkowe zaćmienie Słońca

Orbita księżyca wokół Słońca nie jest kołowa, a eliptyczna. To powoduje, że Księżyc znajduje się raz dalej, a raz bliżej Ziemi, co z kolei sprawia, że jego rozmiary kątowe są raz delikatnie mniejsze od rozmiarów kątowych Słońca, a raz delikatnie większe. I kiedy są delikatnie mniejsze, Księżyc nie jest w stanie zakryć w całości tarczy Słońca, czego efektem jest obrączkowe zaćmienie Słońca. Powstaje wtedy charakterystyczny "pierścień ognia" – jasny krąg światła wokół Księżyca.

Hybrydowe zaćmienie Słońca

Hybrydowe zaćmienia Słońca są niezwykle rzadkim zjawiskiem, które łączy cechy zaćmień całkowitych i obrączkowych. Z czego to wynika? Dzieje się tak, gdy Księżyc znajduje się w odległości granicznej pomiędzy stanem, w którym może zakryć Słońce w całości, a stanem, w którym jest to niemożliwe. W ten sposób zaćmienie rozpoczyna się np. jako obrączkowe, ale po kilku godzinach, ponieważ Księżyc przemieszcza się po orbicie i zwiększa swoje rozmiary kątowe, zamienia się w całkowite.

Rok 2025 przyniesie nam dwa zaćmienia Słońca.

Pierwsze z nich wydarzy się 29 marca. Będzie to częściowe zaćmienie Słońca widoczne w Europie, na północnym Atlantyku, Grenlandii, Morzu Arktycznym i we wschodniej Kanadzie. Zasięgiem obejmie także północno-zachodnią Afrykę.

Punkt kulminacyjny zaćmienia (93%) będzie nad północnym Labradorem. W Polsce zaćmienie częściowe będzie widoczne w całym kraju.

Drugie zaćmienie nastąpi 21 września i również będzie częściowe. Swoim zasięgiem obejmie północno-wschodnią Australię, Oceanię i Antarktydę. W Nowej Zelandii widoczne będzie 73-procentowe zakrycie tarczy.

Jeśli jednak chcemy obserwować ten astronomiczny spektakl, musimy wyposażyć się w specjalne okulary ochronne lub teleskop z odpowiednimi filtrami. Należy unikać patrzenia bezpośrednio na Słońce bez ochrony, gdyż może to prowadzić do nieodwracalnych uszkodzeń wzroku.

Każdego roku może wystąpić od dwóch do pięciu zaćmień Słońca, z czego maksymalnie dwa mogą być całkowite.

Całkowite zaćmienia w konkretnych miejscach na Ziemi są prawdziwą rzadkością, ponieważ ich zasięg obejmuje zazwyczaj wąski pas na Ziemi, po którym przemierza cień Księżyca.

Oto kalendarz zaćmień Słońca w najbliższych latach:

Żródło: urania.edu.pl, Wikipedia