Noce spadających gwiazd 2025. Kiedy deszcz meteorów?

Popularne określenie "spadające gwiazdy" może być mylące, ponieważ widoczne na nocnym niebie obiekty nie są faktycznie gwiazdami, ani nie spadają w dosłownym tego słowa znaczeniu. To popularne i niezwykle widowiskowe zjawisko, to nic innego jak meteory, czyli ślad świetlny, pozostawiony przez spalające się w atmosferze ziemskiej ciało niebieskie.

Kiedy mówimy o deszczu meteorów, mamy na myśli szczególne zdarzenie w ciągu roku, kiedy to przez ziemską atmosferę przez godzinę przelatuje min. 100 meteorów pochodzących z jednego roju. Opisany deszcz można zaobserwować jedynie przy odpowiednich warunkach obserwacyjnych, takich jak:

Pierwsze wzmianki o deszczach meteorów pochodzą z czasów starożytnych. Już w 687 roku p.n.e. chińscy kronikarze z dynastii Zhou odnotowali to fascynujące zjawisko, co świadczy o tym, że budziło zainteresowanie już tysiące lat temu.

Meteor to widoczny na niebie ślad świetlny, powstający wskutek spalania meteoroidu wpadającego w atmosferę Ziemi. Zjawisko to jest efektem reakcji uwalnianych z meteoroidu gazów, z rozgrzanymi cząsteczkami atmosfery.

Meteoroid to drobina materii kosmicznej, mniejsza od planetoidy, która porusza się wokół Słońca. Może mieć średnicę od 0,1 mm do 10 metrów. Natomiast meteoryt to meteoroid, który nie uległ spaleniu w atmosferze i dotarł do powierzchni Ziemi.

Ciekawostką jest to, że codziennie przez atmosferę Ziemi przechodzi od 100 do 1000 ton materii kosmicznej. Choć większość z niej spala się w atmosferze, meteoroidy mogą stanowić zagrożenie dla stacji kosmicznej ISS i satelitów.

Rój meteorów to zbiór drobin kosmicznej materii, które po wejściu w ziemską atmosferę tworzą meteory. Wszystkie te cząstki zdają się pochodzić z jednego punktu na niebie, zwanego radiantem. Natomiast deszcz meteorów jest bardziej intensywną formą roju meteorów, gdy na godzinę można zaobserwować min. 100 meteorów.

Roje meteorów są zjawiskiem cyklicznym, związanym z orbitami komet i planetoid. Dzięki temu można je oglądać w podobnym czasie na przestrzeni lat. Ich nazwy pochodzą od gwiazdozbiorów, w których znajduje się radiant. Na przykład Perseidy, jeden z najpopularniejszych rojów meteorów, mają radiant w gwiazdozbiorze Perseusza.

Nie wszystkie roje meteorów prowadzą do spektakularnych deszczy. Oto niektóre z najbardziej znanych rojów, które mogą stanowić źródło deszczu meteorów:

Kwadrantydy: są aktywne na początku roku, najczęściej w pierwszej połowie stycznia. Ich radiant znajduje się na styku gwiazdozbiorów Wolarza, Herkulesa i Smoka. Są średniej prędkości (41 km/s), a ich aktywność jest gwałtowna i krótkotrwała.

Lirydy: szczyt ich aktywności przypada zazwyczaj na kwiecień. Ich radiant ulokowany jest w konstelacji Lutni. Są szybkie (49 km/s) i znane z pierwszych zapisów historycznych o rojach meteorów.

Eta Akwarydy: pojawiają się od połowy kwietnia do końca maja. Ich nazwa pochodzi od gwiazdy Eta Aquarii, która znajduje się w gwiazdozbiorze Wodnika. Powstały na skutek przelotu komety Halleya. Najciekawsze widowisko można obserwować ok. 2:00 nad ranem. Wówczas meteory "wystrzeliwują w górę". Meteory mają długie smugi, przez co daje się je łatwo zauważyć. Poruszają się z prędkością ok. 66 km/s.

Perseidy: najbardziej są aktywne na przełomie lipca i sierpnia. To jeden z najbardziej regularnych i popularnych rojów, wywodzący się z komety 2099P/Swift-Tuttle. Jego radiant przebiega przez trzy gwiazdozbiory: Kasjopei, Perseusza i Żyrafy, ale maksimum aktywności ma miejsce przy jednej z gwiazd z konstelacji Perseusza. Jest obserwowany już od ponad 2000 lat. Często mówi się o nim również "łzy św. Wawrzyńca".

Drakonidy: pojawiają się na niebie co roku, na początku października. Ich nazwa wywodzi się od gwiazdozbioru Smoka, w którym znajduje się radiant tego roju. Stanowią pozostałość po komecie 21P/Giacobini-Zinner, przez co wzmożona aktywność tych meteorów występuje w latach, gdy zbliżałaby się ona do Słońca.

Orionidy: pojawiają się między początkiem października a początkiem listopada. Ich radiant znajduje się na pograniczu gwiazdozbiorów Oriona i Bliźniąt. Są związane z kometą Halleya. Prędkość roju to ok. 66 km/s, najlepiej obserwować je w drugiej połowie nocy, od 3:00 aż do świtu.

Leonidy: szczyt ich aktywności przypada na listopad. To najszybsze meteory (72 km/s) pochodzące z komety 55P/Tempel-Tuttle. Jego nazwa pochodzi od podwójnej gwiazdy Gamma Leonis, w pobliżu której znajduje się jego radiant.

Geminidy: to ostatnie z tego typu zjawisk w roku, ponieważ geminidy są widoczne w grudniu. Rój ten jest związany z planetoidą 3200 Phaeton, są widoczne w grudniowe noce, a ich radiant znajduje się w gwiazdozbiorze Bliźniąt.

W 2025 roku wielokrotnie będzie można podziwiać deszcze meteorów. Przedstawiamy konkretne daty, które będą najbardziej sprzyjały nocnym obserwacjom spadających gwiazd.

Pierwszym deszczem meteorów w 2025 r. będą Kwadrantydy. Ich aktywność będzie widoczna od 1 do 5 stycznia. Natomiast jej szczyt przypada na 3 stycznia. W ciągu godziny będzie można zaobserwować na nocnym niebie ok. 120 spadających gwiazd.

Od 15 do 28 kwietnia 2025 roku można obserwować Lirydy. Maksimum ich aktywności przypada natomiast na 22 kwietnia. Na niebie będzie można zaobserwować ok. dwudziestu spadających gwiazd na godzinę.

Od 19 kwietnia do 28 maja 2025 r. spadające gwiazdy ponownie zagoszczą na nocnym niebie. Będą to Eta Akwarydy. Szczyt ich aktywności przypada na 6 maja, będzie można wówczas zaobserwować ok. 60 spadających gwiazd w ciągu godziny.

Na nocnym letnim niebie spadające gwiazdy pojawią się dwukrotnie. 28 lipca 2025 r. będą to Delta Akwarydy, częstotliwość ich występowania to ok. 20 obiektów na godzinę.

Perseidy to jeden z najsłynniejszych rojów meteorów. Jest on aktywny na niebie od 17 lipca do 24 sierpnia 2025 r. Szczyt jego aktywności przypada na 12 sierpnia, można wówczas zaobserwować ponad 100 spadających gwiazd na godzinę. Obserwacje najlepiej rozpocząć w okolicach północy.

Kolejny nocny spektakl odbędzie się od 6 do 10 października 2025 r. Na niebie pojawią się wówczas Drakonidy. Spadające gwiazdy osiągną maksimum aktywności 8 października. Częstotliwość, z jaką będą się pojawiać jest niezwykle zmienna i trudna do oszacowania.

W listopadzie 2025 r., warto poszukać na niebie Leonidów. Będą widoczne na niebie od 14 do 21 listopada 2025 roku. Maksimum aktywności osiągną 17 listopada.

Ostatni deszcz meteorów w 2025 r. będzie miał miejsce w grudniu. Będzie on widoczny od 7 do 17 grudnia, a szczyt jego aktywności będzie miał miejsce 14 grudnia. Częstotliwość pojawiania się ciał niebieskich jest porównywalna z rojem Perseidów. 14 grudnia będzie można zaobserwować ponad 120 spadających gwiazd na godzinę.

Przed rozpoczęciem obserwacji spadających gwiazd, warto odpowiednio się przygotować. Należy sprawdzić prognozę pogody, aby upewnić się, że warunki będą sprzyjające. Duże zachmurzenie lub pełnia księżyca mogą znacząco utrudnić podziwianie nocnego nieba.

Dobrze jest wybrać miejsce, którego niebo nie będzie zanieczyszczone światłem lamp. Do obserwacji deszczu meteorów najlepiej sprawdzą się lokalizacje oddalone od jakichkolwiek miejscowości. Warto zadbać wówczas o przyzwyczajenie oczu do ciemności poprzez noszenie okularów przeciwsłonecznych przez kilkanaście minut przed obserwacją. Dzięki temu wzrok stanie się bardziej wrażliwy na subtelne zjawiska na nocnym niebie.