Dziś równonoc i początek jesieni. Dzień i noc trwają po 12 godzin
Astronomiczna jesień rozpoczyna się wraz z nadejściem równonocy jesiennej. W tym roku wypada ona właśnie dzisiaj (23 września 2023 roku). To wcale nie jest tak oczywiste, jak mogłoby się wydawać. Jak dochodzi do zrównania dnia i nocy? Czy rzeczywiście światło i mrok podzielą dobę dokładnie na pół?
Co to jest równonoc jesienna?
Gwiazdy i zjawiska astronomiczne od tysięcy lat służyły ludziom za drogowskazy - zarówno w przestrzeni jak i w czasie. Nic więc dziwnego, że szczególne znaczenie nadaliśmy datom, kiedy dzień zrównuje się z nocą. Od tego momentu dzień zaczyna się skracać lub wydłużać. Wszystko zależy od tego, na której półkuli akurat się znajdujemy.
Na 23 września 2023 przypada równonoc jesienna. Aż do marca przez większą część każdej doby Słońce będzie znajdowało się poniżej horyzontu. Zjawisko powstaje dzięki odchyleniu Ziemi od płaszczyzny orbit, po której planeta obiega Słońce. Kąt odchylenia wynosi 23,5 stopnia.
W trakcie wędrówki wokół Słońca przesuwa się też miejsce bezpośredniego padania promieni słonecznych - orbita ma kształt elipsy, a zmiana jest związana z regularnym oddalaniem i zbliżaniem do siebie obu ciał niebieskich.
Dwa razy w roku płaszczyzna orbity, a więc i kąt padania promieni przebiega dokładnie przez równik. Obie półkule są oświetlone w takim samym stopniu - przynajmniej w teorii. Właśnie takie zjawisko będziemy możemy obserwować co roku w okolicach 23 września - okazuje się, że to wcale niejedyna możliwa data.
Czy 23 września dzień i noc naprawdę trwają tyle samo?
Stwierdzenie, że 23 września dzień i noc będą miały dokładnie po 12 godzin, jest prawdziwe tylko w bardzo ogólnym sensie. W rzeczywistości większość planety będzie oświetlona o kilka minut dłużej niż spowita w mroku. Mają na to wpływ 2 czynniki:
- Słońce ma swoje rozmiary. Nie jest punktem, tylko ogromną kulą gazu. Astronomowie dla konkretnych obliczeń musieli jednak przyjąć konkretne punkty (wierzchołki tarczy słonecznej dla wschodów i zachodów). W rzeczywistości promienie Słońca nie są skoncentrowane w jednym miejscu, oświetlają znacznie większy wycinek Ziemi.
- Promienie Słońca załamują się w atmosferze. Rozpraszanie promieni w ziemskiej atmosferze, wielokrotnie gęstszej niż przestrzeń międzyplanetarna dodatkowo wpływa na oświetlenie Ziemi. Przykładem są szczególne przypadki białych nocy, kiedy między zachodem a wschodem nie zapada zmrok, mimo Słońca ukrytego poniżej horyzontu.
23 września 2023 w Polsce, na wysokości Warszawy wschód Słońca będziemy mogli obserwować o 6:22, a zachód o 18:32, co oznacza, że dzień wciąż będzie dłuższy od nocy. Pierwszą dobą, w której to noc wysunie się na prowadzenie będzie 26 września - wtedy wschód Słońca będzie o 6:27, a zachód o 18:25.
Dzień równonocy jesiennej jest jednocześnie początkiem jesieni astronomicznej. W tym roku rozpocznie się ona 23 września o godzinie 8:50 czasu polskiego.
Co ciekawe, równonoc jesienna wcale nie musi wypadać tego samego dnia, co początek jesieni kalendarzowej. Dość często zdarza się, że równonoc wypada dzień wcześniej - 22 września. Bardzo rzadko zdarza się jednak, że Słońce przechodzi nad równikiem później (24-go), lub aż 2 dni wcześniej - 21 września. Taka sytuacja nie miała miejsca od kilku tysiącleci, a XXI wiek będzie pod tym względem wyjątkowy - równonoc 21 września będzie można obserwować w 2092 i 2096 roku.
Jeszcze wcześniej, bo 1 września zaczyna się zawsze jesień meteorologiczna.
Dłuższe noce i ciemniejsze niebo (ze względu na to, że Słońce "schodzi" głębiej pod horyzont) to lepsze warunki do obserwacji astronomicznych. Dodatkowym atutem jesiennego nieba jest fakt, że znika z niego pas Drogi Mlecznej, co ułatwia obserwacje dalej położonych obiektów. Gołym okiem możemy wtedy dostrzec sąsiednią galaktykę - Andromedę, a z pomocą lornetki czy teleskopu znacznie więcej obiektów, które w lecie skrywały się przed naszym wzrokiem.
Czytaj także:
Zobacz też:
