Nocny marek, czy ranny ptaszek? Od tego zależy, w jaki sposób rozwinie się mózg nastolatka
Nowe badania wyjaśniają, co się dzieje z zachowaniem i z mózgami nastolatków, lata po tym, jak stali się tzw. nocnymi markami. Naukowcy odkryli, że zmiana wzorca snu może zwiększyć ryzyko wystąpienia problemów behawioralnych i opóźnionego rozwoju mózgu w późniejszym okresie dojrzewania.
Wzorce snu naturalnie zmieniają się w okresie dojrzewania. Wielu nastolatków zmienia się z "rannych ptaszków" w "nocne marki". Czują się wówczas bardziej produktywnymi, stają się "bardziej czujni", zatem wolą pójść spać później i jednocześnie później wstać następnego dnia.
Zmiana rytmu snu może powodować przewlekły jego brak, co ma miejsce w przypadku niedopasowanego harmonogramu życia (m.in. chodzenie do szkoły na konkretną godzinę). Nastolatki, które są "nocnymi markami", są bardziej narażone na problemy emocjonalne i behawioralne, niż ich koledzy, którzy są "skowronkami".
Naukowcy zadali sobie pytanie, w jaki sposób bycie "skowronkiem", czy "sową" zwiększa ryzyko potencjalnych późniejszych problemów emocjonalnych i behawioralnych. Lub też odwrotnie, czy problemy emocjonalne mogą prowadzić do tego, że ktoś staje się "nocnym markiem"?
Badania wskazują, że "ranne ptaszki" i "nocne marki" mają inną strukturę mózgu, tj. zauważalne są różnice w istocie szarej i białej. Oba obszary są powiązane z pamięcią, uwagą, empatią i samopoczuciem emocjonalnym. Analizy zostały przeprowadzone na grupie ponad 200 nastolatków i ich rodziców. Uczestnicy zostali poproszeni o wypełnienie specjalnych kwestionariuszy, które dotyczyły ich preferencji snu i dobrego samopoczucia emocjonalnego. Grupa powtarzała ich wypełnianie kilka razy w ciągu następnych siedmiu lat. Ponadto nastolatkowie mieli wykonane dwa skany mózgu, w odstępie kilku lat. Naukowcy skupili się na mapowaniu zmian w strukturze istoty białej, która umożliwia mózgowi efektywnie przetwarzać informacje.
Badacze odkryli, że nastolatkowie, którzy stali się "nocnymi markami" we wczesnym okresie dojrzewania (12 - 13 lat), częściej mieli problemy behawioralne kilka lat później: zachowania antyspołeczne, zwiększona agresja, łamanie zasad. Jednocześnie nie byli narażeni na zwiększenie ryzyka problemów emocjonalnych.
Wcześniejsze problemy emocjonalne i behawioralne nie miały wpływu na to, czy dany nastolatek zmieni się na "skowronka", czy w "sowę" w późnym okresie dojrzewania. Ponadto naukowcy zauważyli, że u "sów" istota biała nie wzrosła w takim stopniu, jak u "skowronków", zatem mózgi tych dwóch grup miały inne tempo rozwoju. Badacze podkreślają, że wzrost istoty białej w wieku młodzieńczym jest ważny, ponieważ wspiera to rozwój emocjonalny, poznawczy i behawioralny nastolatków.
Preferencje dotyczące godzin snu nie są stałe, w każdym momencie życia można starać się je zmodyfikować. Ekspozycja na światło, w tym światło sztuczne, zmienia nasz rytm dobowy. Minimalizacja patrzenia wieczorem w ekrany telefonów, czy komputerów może być jednym ze sposobów na zmianę. Dodatkowo ekspozycja na światło z samego rana może przestawić nasz wewnętrzny zegar. Zatem np. śniadanie można zjeść na zewnątrz (np. na werandzie), lub wyjść na balkon/do ogrodu przed pójściem do pracy, czy szkoły. Badania zostały opublikowane w czasopiśmie naukowym The Journal of Child, Psychology and Psychiatry.
