Uratują cenny obiekt dziedzictwa kultury na Górnym Śląsku? Czas nagli!
Elektrociepłownia Szombierki w 2020 roku została uznana przez Fundację Europa Nostra za jeden z siedmiu najbardziej zagrożonych obiektów europejskiego dziedzictwa kultury. Teraz miejsce, które budzi zainteresowanie mieszkańców Bytomia i zabytków historii ma szansę na rewitalizację.
Elektrociepłownia Szombierki ma już ponad sto lat. Zbudowana w Bytomiu w 1920 roku jako elektrownia Bobrek obecnie jest wpisana na listę zabytków województwa śląskiego. Solidna, potężna konstrukcja sugeruje, że zakład mógł być planowany jako fabryka prochu. Jednak zapotrzebowanie na wykorzystanie węgla odpadowego z kopalni Bobrek i Szombierki (należące do spółki) spowodowało, że obiekt został zaadaptowany na potrzeby elektrowni. Cały kompleks budynków zaprojektowali sławni niemieccy architekci, Emil i Georg Zillmannowie.
W szczytowym momencie rozwoju elektrowni (ok. 1930 r.) zatrudnionych było tu ponad 900 osób. Wówczas była to jedna z największych elektrowni w Europie. Dwa lata przed II wojną światową wzniesiono trzeci komin o wysokości 120 metrów. Zakład nie zaprzestał działalności podczas wojny, osiągając w latach 1939-1944 maksymalną moc 100 MW. Po wojnie, gdy Armia Czerwona wkroczyła do Bytomia, zdemontowano część urządzeń i wywieziono je w głąb Rosji. Były to trzy kotły jeden turbozespół i dwa transformatory sprzęgłowe. Pozostałe wyposażenie było w stanie generować 70 MW, gdy w 1945 przekazano elektrownię polskim władzom. W kolejnych latach uzupełniano kotły i turbozespoły, osiągając moc 108 MW, dzięki czemu "Szombierki" stały się jedną z największych elektrowni w kraju. W latach 70. XX w. elektrownię przekształcono w elektrociepłownię.
Po 1998 roku zakład produkował ciepło w okresie letnim, gdy prowadzone były remonty w Elektrociepłowni Miechowice, oraz okresach szczytu i w przypadkach awarii. Działalność wygaszono w 2011 r. Zakład jednak nie opustoszał całkowicie, stał się sceną działalności kulturalnej. Od 2022 r. elektrociepłownia Szombierki jest własnością Grupy Arche, która wyspecjalizowała się w kupowaniu zabytkowych obiektów i przekształcania je w hotele, podejmując się jednocześnie ich renowacji i przywracaniu dawnego blasku. prezes Grupy Arche Władysław Grocholski chce, aby pełniła kilka funkcji: edukacyjną, kulturalną, hotelową i gastronomiczną.
- Zainteresowaliśmy się Elektrociepłownią Szombierki kilka lat temu. Ten monumentalny obiekt wywarł na nas wrażenie, a kiedy rozpoczęła się jego degradacja, postanowiliśmy zacząć działać - mówi Władysław Grochowski. - Chcemy stworzyć tutaj miejsce otwarte i wielofunkcyjne oparte na działalności kulturalno-oświatowej, ale również - jako największa sieć hotelowa - zamierzamy też w znacznej części wprowadzić funkcje hotelowe w budynku biurowym i rozdzielni - podkreśla prezes Grupy Arche.
Elektrociepłownia Szombierki miałaby stać się siedzibą dla innowacyjnej uczelni zajmującej się m.in. działaniami kreatywnymi i projektowaniem społecznym. Oprócz tego, w obiekcie mogłyby być realizowane działania kulturalne, m.in. koncerty, widowiska czy targi. Grupa Arche planuje również w EC Szombierki realizację funkcji hotelowych oraz gastronomicznych. Dawna elektrociepłownia ma pozostać obiektem ogólnodostępnym, w którym każdy będzie mógł poznać historię katedry industrialu. Jeszcze w tym roku planowane są niezbędne roboty zabezpieczające, prace inwentaryzacyjne i geodezyjne wspierające proces projektowy.
- Po wstępnej ocenie stanu technicznego widzimy, że budynek wymaga pilnych napraw i zabezpieczenia pokrycia dachu, a szczególnie wieży zegarowej, hali maszyn i kotłowni - mówi Piotr Grochowski, główny architekt w Grupie Arche. - Dużym wyzwaniem będzie ratunek i remont elewacji ceglanej budynku kotłowni, dlatego chcemy, aby pierwsze prace rozpoczęły się jeszcze w tym roku i były realizowane kompleksowo na terenie całego obiektu, zaczynając od części biurowej i budynku rozdzielni - podkreśla Piotr Grochowski.
Według najnowszych informacji projekt "Utworzenie ogólnodostępnej infrastruktury sportowo-rekreacyjnej w ramach rewitalizacji zespołu zabudowy Elektrociepłowni Szombierki w Bytomiu" został wybrany do dofinansowania ze środków Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. Nabór został ogłoszony przez Śląskie Centrum Przedsiębiorczości. Całkowity koszt projektu ma wynieść 83 417 969,01 zł, a wartość dofinansowania 47 473 640,80 zł. Wyniki naboru nie są równoznaczne z zawarciem umowy o dofinansowanie, ani z otrzymaniem środków na realizację projektu.
