Oko ma swój "odcisk palca". Pozwala przewidzieć ryzyko udaru
"Naczyniowy odcisk palca" na błonie światłoczułej gałki ocznej, czyli mówiąc wprost siatkówce oka, pozwala przewidzieć ryzyko udaru równie skutecznie jak tradycyjne metody, ale bez konieczności przeprowadzania wielu inwazyjnych badań laboratoryjnych. A przynajmniej tak wynika z nowego badania, którego wyniki zostały właśnie opublikowane online w czasopiśmie Heart.
Udar mózgu dotyka około 100 milionów ludzi na całym świecie i co roku powoduje śmierć 6,7 miliona z nich. Większość przypadków jest spowodowana modyfikowalnymi czynnikami ryzyka, jak wysokie ciśnienie krwi, wysoki poziom cholesterolu, niezdrowa dieta i palenie papierosów, a jak się właśnie dowiadujemy jego ryzyko można przewidzieć bez inwazyjnych badań, jedynie na podstawie analizy siatkówki oka.
Ta z uwagi na swoją złożoną sieć naczyń krwionośnych wykazuje podobieństwa anatomiczne i fizjologiczne do naczyń mózgowych, co czyni z niej idealną kandydatkę do oceny uszkodzeń wynikających z chorób ogólnoustrojowych, jak cukrzyca. Naukowcy mówią tu o „naczyniowym odcisku palca” składającym się z 29 wskaźników zdrowia naczyń, który stanowi praktyczne i łatwe do wdrożenia podejście, szczególnie dobrze sprawdzające się w podstawowej opiece zdrowotnej i w warunkach ograniczonych zasobów.
Wykorzystanie AI do analizy ryzyka udaru
Potencjał siatkówki w przewidywaniu ryzyka udaru był dotychczas ograniczony przez zmienne wyniki badań oraz niespójne wykorzystanie specjalistycznej techniki obrazowania tylnej części oka - fotografii dna oka. Jednak technologie uczenia maszynowego, jak System Oceny Zdrowia Mikronaczyń Siatkówki (RMHAS), otworzyły nowe możliwości w identyfikacji biomarkerów, które pozwalają dokładnie przewidzieć ryzyko udaru bez konieczności wykonywania inwazyjnych badań.
Naukowcy sprawdzili to w praktyce, analizując 30 wskaźników w 5 kategoriach architektury naczyniowej siatkówki (kaliber - długość, średnica, proporcje; gęstość; krętość; kąt rozgałęzienia oraz złożoność tętnic i żył) na obrazach dna oka 68 753 uczestników badania UK Biobank. Uwzględniono tu potencjalnie wpływowe czynniki ryzyka jak dane demograficzne i społeczno-ekonomiczne, styl życia oraz parametry zdrowotne, w tym ciśnienie krwi, cholesterol, HbA1c (wskaźnik glukozy we krwi) oraz masę ciała (BMI).
Ryzyko udaru widać w oczach
W końcowej analizie uwzględniono dane 45 161 uczestników (średni wiek 55 lat), spośród których w okresie średnio 12,5-letniej obserwacji 749 doznało udaru. Osoby, które doznały udaru, były na ogół starsze, częściej były mężczyznami, paliły papierosy oraz miały cukrzycę. Miały również wyższą masę ciała, wyższe ciśnienie krwi i niższy poziom „dobrego” cholesterolu, czyli znane czynniki ryzyka udaru.
A jak wyglądało to od strony naczyniowej? Ze 118 możliwych wskaźników naczyniowych, 29 było istotnie związanych z ryzykiem pierwszego udaru - 17 dotyczyło gęstości naczyń, 8 wskazywało na złożoność, 3 na kaliber, a 1 na stopień skręcenia. Jak wyjaśniają badacze, każda zmiana wskaźników gęstości naczyń wiązała się ze wzrostem ryzyka udaru o 10–19 proc., a podobne zmiany wskaźników kalibru zwiększały ryzyko o 10–14 proc., spadek złożoności i skręcenia naczyń wiązał się z kolei ze wzrostem ryzyka o 10,5–19,5 proc. To ich zdaniem oznacza, że na podstawie tego „naczyniowego odcisku palca” można skutecznie przewidywać ryzyko udaru:
Biorąc pod uwagę, że wiek i płeć są łatwo dostępne, a parametry siatkówki można uzyskać rutynowo przy użyciu fotografii dna oka, ten model stanowi praktyczne i łatwe do wdrożenia podejście do oceny ryzyka udaru, szczególnie w podstawowej opiece zdrowotnej i w warunkach ograniczonych zasobów - podsumowują.
