Jak powstaje i kiedy najczęściej występuje w Polsce mgła?

Mgła jest zjawiskiem, które występuje w warstwie powietrza tuż przy powierzchni ziemi. O mgle mówimy, gdy kondensowana para wodna w postaci kropelek (przy mrozie mogą pojawić się również kryształki lodu) ogranicza widoczność w poziomie poniżej 1 km. Jeśli widzialność jest ograniczona, ale mimo to widać obiekty oddalone od nas ponad 1 km, wówczas mówimy o zamgleniu. Kropelki wody we mgle mają podobną wielkość, jak w chmurach, tj. od 5 do 20 mikrometrów. 

Mgły powstają, gdy temperatura powietrza przy powierzchni ziemi spada poniżej punktu rosy (temperatury, w której może rozpocząć się proces skraplania gazu). Ten termin warto zapamiętać, pojawi się on niżej kilka razy. W zasadzie możemy wyróżnić sześć typów mgły: radiacyjne, adwekcyjne, frontowe, z mieszania, z wyparowania i orograficzne.

Mgły radiacyjne powstają wskutek wypromieniowania ciepła z podłoża, zwykle nocą lub nad ranem. Sprzyja im bezchmurna pogoda, duża zawartość pary wodnej w powietrzu i niewielka prędkość wiatru (ale nie całkowity jego brak). Ich miąższość może wynosić od kilku, do nawet kilkuset metrów. Te wysokie (i jednocześnie długotrwałe) występują w dolinach i kotlinach górskich. To właśnie te mgły są najbardziej malownicze, gdy występują nad podmokłymi łąkami, polanami leśnymi, w górach zaś tworzą "morze mgły".

Mgły adwekcyjne powstają, w wyniku napływu (adwekcji) wilgotniejszego, cieplejszego powietrza nad chłodniejsze podłoże. Wówczas powietrze ochładza się i osiąga punkt rosy. Sięga co najmniej 10 m nad ziemią, a niekiedy 1-2 km. Tworzą się głównie zimą. Wówczas ciepłe powietrze znad morza (które długo oddaje ciepło po okresie lata) napływa nad szybko wychłodzony ląd.

Mgły frontowe powstają przy powierzchni frontów atmosferycznych (najczęściej ciepłych). Po ich przejściu, wskutek turbulencyjnego mieszania się powietrza, ulega ono wychłodzeniu od podłoża. Wilgotność zbliża się do stanu nasycenia. Gdy osiągnięty zostaje punkt rosy, zaczyna się proces kondensacji i tworzy się mgła.

Mgły z mieszania tworzą się niezależnie od frontów, często tam, gdzie jest duża różnica temperatur (np. w rejonie subpolarnych mórz, na pograniczu Prądu Labradorskiego i Golfstromu). Ze względu na charakterystyczny wygląd ten rodzaj mgły bywa nazywany dymieniem mórz lub jezior.

Mgły z wyparowania powstają nad względnie ciepłymi otwartymi wodami (jeziorami, ale także rzekami). Parująca z ich powierzchni woda unosi się jako para wodna, a następnie ulega skropleniu w cieplejszym powietrzu. Ich sposób powstania jest podobny do genezy mgieł adwekcyjnych. W tym przypadku główną rolę spełnia nie adwekcja (napływ) powietrza, a pojemność cieplna i bezwładność termiczna zbiorników wodnych (czyli jak szybko wytracają temperaturę dostarczoną do nich z atmosfery, przez promieniowanie słoneczne). Tu również może dochodzić do "dymienia mórz", co także wygląda niezwykle malowniczo i przyciąga wielu fotografów.

Mgły orograficzne tworzą się podczas unoszenia powietrza po górskim stoku. Wówczas rozprężające się powietrze ulega ochłodzeniu (często potęgowanemu przez chłodne podłoże, np. pokryte śniegiem, o ekspozycji północnej lub wychłodzenia w czasie nocy).

W większości przypadków mgły tworzą się w wysokich szerokościach geograficznych, a także klimatach oceanicznych. Częściej spotkamy je w dolinach i kotlinach górskich, na pojezierzach, czy strefie wilgotnej tundry. Częściej również zobaczymy je nocą i w zimie, rzadziej zaś latem i za dnia.

Unosząca się mgła potrafi być z jednej strony pięknym zjawiskiem, które zachęca do uwiecznienia na fotografii, jest inspiracją dla malarzy. Z drugiej zaś potrafi niezwykle uprzykrzyć jazdę kierowcom i sprawić, że nietrudno o wypadek.

W Polsce mgły najczęściej pojawiają się jesienią. Wówczas z jednej strony mamy dostawę wilgoci z ogrzanych jeszcze latem zbiorników wodnych (włączając w to Atlantyk; pamiętajmy, że woda ma dużą pojemność cieplną, tzn. wolniej się ogrzewa, ale także wolniej traci to ciepło), z drugiej strony - wypromieniowanie ciepła skutkujące wychładzaniem przypowierzchniowej warstwy atmosfery. Największą liczbę dni z mgłą (od 4 do 12) notuje się w naszym kraju w październiku, najrzadziej (d 1 do 3 dni) powstają w czerwcu. Jeśli chodzi o regiony, to jednym z najbardziej zamglonych miejsc są: Nizina Wielkopolska (średnio około 300 godzin w ciągu roku) oraz Śnieżka (115 dni w roku z całodzienną mgłą).

Źródło: K. Kożuchowski (red.), 2007, Meteorologia i klimatologia, Wyd. Nauk. PWN

***

Bądź na bieżąco i zostań jednym z 90 tys. obserwujących nasz fanpage - polub Geekweek na Facebooku i komentuj tam nasze artykuły!