BWP-1. Od 55 lat wozi żołnierzy

Opracowany w latach 1961-1965 w Czelabińskiej Fabryce Traktorów pod kierunkiem Pawła Isakowa, Obiekt 765 stał się pierwszym wprowadzonym na świecie do służby wozem bojowym nowej klasy, łączącym zdolności transportowe transporterów opancerzonych z silnym uzbrojeniem i bardzo wysoką mobilnością w terenie. BMP-1 był produkowany w ZSRS do 1983 roku. W 1980 roku zaczęto produkować znacznie nowocześniejszy pojazd BMP-2 (Obiekt 675), który ostatecznie wyparł go z produkcji, ale nigdy nie osiągnął takiej popularności.

Poza zakładami w Czelabińsku, był produkowany także w Kurganiu, a w kilku państwach wytwarzano go na licencji m.in. w Czechosłowacji, Rumunii i Indiach, a także bez licencji w Chińskiej Republice Ludowej.

Obecnie BMP-1 nie mają większej wartości bojowej. Niskociśnieniowa armata 73 mm 2A28 Grom jest niecelna, a jej amunicja ma słabe osiągi, podstawowy przeciwpancerny pocisk kierowany 9M14M Malutka jest przestarzały i niecelny, jego układ naprowadzania prymitywny, zaś standardowe głowice bojowe cechują się niewielką przebijalnością. Opancerzenie uznano za niewystarczające już w toku produkcji dla Armii Sowieckiej, a dobitnie potwierdziła to wojna w Afganistanie w latach 1979-1989.

Mimo upływu przeszło pół wieku, BMP-1 wciąż pozostaje w służbie, a w armiach państw ubogich i z zacofanymi technicznie siłami zbrojnymi wciąż jest podstawowym lub wręcz jedynym pojazdem w swojej klasie. Np. w Afryce, czy w krajach dawnego ZSRR. Niestety, także w Polsce.

Niektóre państwa, np. Rosja czy Ukraina, modernizują swoje BMP-1, choć raczej w niewielkim zakresie i z powodu trudności z seryjną produkcją nowocześniejszych pojazdów na dostatecznie szeroką skalę.

Także w Polsce rozważana jest modernizacja części z około 1000 pozostających w linii BMP-1, używanych właściwie bez istotnych zmian niemal równie długo, co w siłach zbrojnych ZSRS - pierwsze wozy trafiły do Polski jeszcze w 1968 r. bezpośrednio z ZSRS, a w 1974 r. rozpoczęły się większe dostawy pojazdów produkcji czechosłowackiej.

W przyszłości polskie BWP-1 mają być zastąpione przez bwp nowej generacji Borsuk, opracowany przez Hutę Stalowa Wola S.A. Pełna wymiana BWP-1 na nowe pojazdy nie nastąpi jednak raczej przed 2035 rokiem, co oznacza, że w Polsce BMP-1 pozostanie w służbie przypuszczalnie kolejnych kilkanaście lat.

Bartłomiej Kucharski

Pełną wersję artykułu znajdziecie na stronach ZBiAM.