Po pierwsze szkolenie

Organizacja szkolenia - w tym akademickiego i kursowego - w latach 1950-1955 umożliwiła obsadzenie podstawowych stanowisk dowódczych i sztabowych oficerami polskimi, odpowiednio przygotowanymi do dowodzenia wojskami w nowych warunkach prowadzenia ewentualnej wojny. W 1955 roku oficerowie wykształceni na polskich uczelniach wojskowych - w tym w Akademii Sztabu Generalnego WP, Wojskowej Akademii Technicznej i Wojskowej Akademii Politycznej - stanowili już ponad 96 procent ogólnego stanu, a co dziesiąty z nich miał wyższe wykształcenie cywilne lub wojskowe. Oficerowie Armii Radzieckiej stanowili już tylko 0,4 procent korpusu oficerskiego, chociaż nadal zajmowali większość podstawowych stanowisk kierowniczych i dowódczych w Wojsku Polskim. Tymczasem w grupie dowódców korpusów, dywizji i brygad na 56 stanowisk ewidencyjnych pozostawało wtedy już tylko siedmiu oficerów radzieckich.

W szkoleniu strategiczno-operacyjnym od 1965 roku problematykę operacji frontowych i armijnych łączono ściśle z obroną terytorialną kraju (OTK). W porównaniu do lat poprzednich tematyka i cele ćwiczeń stały się bardziej zróżnicowane, zawierały coraz więcej oryginalnych problemów i rozwiązań operacyjnych oraz taktycznych. Wnioski z ćwiczeń wykorzystywano w procesie doskonalenia zdolności bojowej i mobilizacyjnej sił zbrojnych oraz sprawności pozostałych ogniw systemu obronnego państwa, ze szczególnym uwzględnieniem początkowego okresu wojny.

Coraz więcej uwagi zwracano na zgrywanie dowództw i sztabów z organami administracji cywilnej. Od 1967 roku za szkolenie kierowniczej kadry tej administracji odpowiedzialny był prezes Rady Ministrów. Szkoleniem objęto także kadrę studiów wojskowych i studentów wyższych uczelni cywilnych.

W szkoleniu w latach osiemdziesiątych zmieniły się przede wszystkim proporcje, jeśli chodzi o formę i metody. Odchodzono od ćwiczeń z dużą liczbą wojsk i sprzętu bojowego na rzecz szkieletowych, epizodycznych i dowódczo-sztabowych szczebla operacyjnego. O ile wcześniej ćwiczono przechodzenie frontu i armii do operacji zaczepnej po fazie obronnej bitwy granicznej na terenie NRD, o tyle pod koniec lat osiemdziesiątych priorytet miała obrona na terenie kraju. Wpłynęły na to zmiany, które zaszły w doktrynach wojennych, zarówno UW, jak i polskiej (od 1990 roku doktrynie obronnej Rzeczypospolitej Polskiej).

Wymienione instytucje SGWP we współpracy z innymi komórkami szkoleniowymi instytucji centralnych MON stanowiły sztaby kierownictwa ćwiczeń szczebla strategiczno-operacyjnego. Do nich należało opracowywanie manewrów i pomoc w kierowaniu ich przebiegiem przez ministra obrony narodowej, Sztab Generalny WP lub szefów IC MON. Brały one również udział w przygotowaniu i prowadzeniu ćwiczeń o charakterze koalicyjnym w ramach ZSZ UW.

Za przygotowanie i zgranie dowództw szczebla strategiczno-operacyjnego i operacyjnego minister obrony narodowej oraz szefowie IC MON, według właściwych im kompetencji. Na przykład główny inspektor szkolenia odpowiadał za zgranie dowództwa i sztabu frontu. Dowódcy okręgów wojskowych (OW) i rodzajów sił zbrojnych (RSZ) byli odpowiedzialni za zgranie podległych im dowództw i sztabów armii, korpusów lub flotylli.

Oficerowie SGWP brali udział w treningach sztabowych analogicznych instytucji sił zbrojnych państw UW, a oficerowie dowództw i sztabów frontu i armii w wielu sojuszniczych ćwiczeniach w skali strategiczno-operacyjnej lub operacyjnej pod różnymi kryptonimami ("Sojusz", "Fala", "Zachód", "Tranzyt", "Bariera" i inne). Manewrami w powierzonych obszarach odpowiedzialności szkoleniowej kierowali także szef SGWP i inni wiceministrowie obrony oraz dowódcy OW i RSZ.

Prognozowano, że w przypadku przejścia do działań z bronią jądrową przeciwnik może wykonać 107 uderzeń jądrowych, z tego 86 powietrznych i 21 naziemnych o łącznej mocy 5 megaton. Z tego 3,5 megatony przypadłoby na uderzenia powietrzne, 1,5 megatony na naziemne. Z tej liczby najwięcej uderzeń przewidywano na rubieże rzek (Odra - 28, Wisła - 26) - oraz rejon Wybrzeża i Pomorza Zachodniego (22). Ponadto brano pod uwagę 23 uderzenia na obiekty pojedyncze i osiem na rejony przeładunkowe na wschodniej granicy państwa. Do najważniejszych obiektów zaliczano: system OPK, ośrodki administracyjne, mosty, węzły kolejowe i drogowe, węzły łączności, zakłady przemysłowe (zwłaszcza zbrojeniowe), rejony przeładunkowe kolejowe i morskie, bazy materiałowe kraju oraz składy paliw. Łączna moc ładunków jądrowych użytych przez przeciwnika do uderzeń na rubież Wisły wynosiłaby 1350 megaton (800 megaton powietrzne i 550 megaton naziemne) oraz na rubież Odry - 1870 megaton (1200 megaton powietrzne i 670 megaton naziemne).

Przy założeniu, że przeciwnik wykonałby 200 uderzeń jądrowych na terenie kraju, w tym 50 na obszary zurbanizowane (średnia moc wybuchu 150 kiloton), strefa zniszczeń całkowitych

mogłaby objąć tysiąc kilometrów kwadratowych, w tym 250 kilometrów kwadratowych obszarów zurbanizowanych. Odpowiednio większe byłyby strefy zniszczeń ciężkich (4,3 tysiąca kilometrów kwadratowych) i średnich (21,5 tysiąca kilometrów kwadratowych). Największa byłaby strefa zniszczeń ogólnych (26,8 tysiąca kilometrów kwadratowych).

Przykładowo, gdyby było 80 wybuchów tego rodzaju, strefa umiarkowanego skażenia mogłaby objąć 130 tysięcy kilometrów kwadratowych, a szczególnie niebezpiecznego - 2,5 tysiąca kilometrów kwadratowych. Po wykonaniu przez przeciwnika 60-80 naziemnych uderzeń jądrowych na rejony (rubieże) lub pojedyncze obiekty, całkowita powierzchnia skażeń promieniotwórczych objęłaby od 30 do 40 procent obszaru Polski. Zależałoby to również od kierunku wiatru średniego w górnych warstwach atmosfery, jego prędkości i proporcji, w jakich pokrywałyby się strefy skażeń.

To one mogły dostarczyć informacji o rejonach uderzeń jądrowych, stopniu zniszczenia lub obezwładnienia obiektów, stanie dróg oraz kierunkach wejścia sił ratowniczych do rejonów porażenia bronią jądrową i tym podobne. Do tego najbardziej miały się nadawać śmigłowce.

Z formacji OC miały być angażowane oddziały pierwszej pomocy medycznej (OPPM) i zmilitaryzowane oddziały PPM, oddziały ratownictwa technicznego, w tym także zmilitaryzowane, oddziały odkażania i dezaktywacji (OOD i ZOOD), a także pododdziały przeciwpożarowe. Z urządzeń stacjonarnych Obrony Cywilnej mogły być wykorzystane szpitale i ośrodki zdrowia, punkty zabiegów sanitarnych organizowane na bazie łaźni i kąpielisk, punkty odkażania transportu (myjnie samochodowe i bazy transportowe) i odzieży (pralnie i farbiarnie). Do akcji zostałyby włączone także terenowe i zakładowe oddziały samoobrony. Siły ratownicze dzieliły się na dwie grupy: centralnego podporządkowania i terenowego podporządkowania.

Ludzi z zasypanych schronów miały wydobywać oddziały ratownictwa technicznego. Jeden ORT w ciągu doby wydobyłby ludzi z 10-12 takich schronów.

Franciszek Puchała

Śród tytuły pochodzą od redakcji portalu INTERIA.PL.