10 najbardziej zanieczyszczonych miejsc świata

Kilka lat temu wpływowa organizacja pozarządowa Blacksmith Institute, z siedzibą w Nowym Jorku, sporządziła wykaz 10 najbardziej zanieczyszczonych miejsc świata i od tego czasu uważnie śledzi czy przyniosło to jakikolwiek skutek.

Dobra wiadomość jest taka, że wiele instytucji, począwszy od lokalnych urzędów, a skończywszy na Banku Światowym, rzeczywiście zareagowało na wezwanie Blacksmith Institute i sytuacja w ich przypadku powoli zmienia się na lepsze. Niektóre ze wspomnianych miejsc, np. sarkofag Czarnobyl, cały czas są niczym bomba z opóźnionym zapłonem. Listę ułożono alfabetycznie.

• Przyczyna zanieczyszczenia: eksplozja reaktora jądrowego.

• Główne substancje zanieczyszczające: radioaktywny pył obejmujący uran, pluton, cez, stront i inne metale.

• Liczba bezpośrednio zagrożonych ludzi: pierwotnie ok. 5,5 mln w okolicach elektrowni, obecna liczba jest dyskusyjna.

Ostrzeżenie dla przyszłych pokoleń

Datę 26 kwietnia 1986 r. świat raczej nieprędko zapomni. Tego dnia doszło do największej katastrofy od chwili, kiedy dzięki doświadczeniom fizyków ludzie nauczyli się pozyskiwać energię z procesu rozszczepienia jądrowego. Stopień promieniowania w okolicach elektrowni był tuż po wybuchu ok. 100 razy wyższy niż po zrzuceniu bomby atomowej na japońskie miasta Hiroszima i Nagasaki.

Pękający betonowy sarkofag

W kilka miesięcy po awarii zniszczony reaktor został zalany w betonowym sarkofagu, który jest rozwiązaniem wyłącznie prowizorycznym. Został on zbudowany w trybie ekspresowym, głównie przez zdalnie sterowane roboty. Pod pękającą warstwą betonu w dalszym ciągu znajduje się ok. 95 proc. paliwa reaktora.

28 państw europejskich zgromadziło środki na budowę nowego sarkofagu. Prace nad jego stworzeniem już się wprawdzie rozpoczęły, nie zmienia to jednak faktu, że zniszczony reaktor pozostaje bombą z opóźnionym zapłonem...

• Przyczyna zanieczyszczenia: odpady z przemysłu chemicznego, przede wszystkim produkcja broni chemicznej.

• Główne substancje zanieczyszczające: substancje organiczne (dioksyny, fenole), ołów i inne metale ciężkie.

• Liczba bezpośrednio zagrożonych ludzi: prawie 300 tys. mieszkańców miasta.

Rosyjska wytwórnia gazów trujących

W roku 1941 zaczęto w Dzierżyńsku produkować jedną z najgroźniejszych broni wojennych - gazy bojowe. Fabryka istniała przez cały okres zimnej wojny. Produkowano przede wszystkim dwa gazy - luizyt, którego głównym składnikiem czynnym jest arsenowodór (arseniak), oraz gaz musztardowy (iperyt). Na skutek niewłaściwego przechowywania odpadów chemicznych, w ściekach i w powietrzu zidentyfikowano ok. 190 substancji szkodliwych dla zdrowia.

Najbardziej zanieczyszczone miasto świata

W 2003 r. specjaliści doszli do wniosku, że statystyczny mężczyzna mieszkający w Dzierżyńsku umrze w wieku 42 a kobieta - 47 lat. W tym samym roku umieralność przewyższyła liczbę urodzeń aż o 260 proc.

Od tego czasu sytuacja powoli zmienia się na lepsze - przede wszystkim dlatego, że upadają kolejne tamtejsze fabryki chemiczne. Mimo to Dzierżyńsk w dalszym ciągu zajmuje pierwsze miejsce w księdze rekordów Guinnessa w kategorii najbardziej zanieczyszczone miasta świata.

• Przyczyna zanieczyszczeń: wydobycie i przetwórstwo ołowiu oraz cynku.

• Główne substancje zanieczyszczające: ołów, kadm i inne metale ciężkie.

• Liczba bezpośrednio zagrożonych: 255 tys. mieszkańców miasta i przyległych obszarów w promieniu 20 km.

Bogate złoża metali

W pobliżu miasta Kabwe, położonego ok. 150 km na północ od Lusaki - stolicy Zambii, odkryto w 1902 roku bogate złoża ołowiu i cynku. Wydobywano je tam aż do roku 1994 i bynajmniej nie zwracano uwagi na środowisko naturalne. Produktem ubocznym eksploatacji złóż jest zanieczyszczenie spowodowane również innymi metalami ciężkimi, zwłaszcza kadmem.

Dziesięciokrotnie przekroczone limity

Największym niebezpieczeństwem dla ludzi żyjących w okolicach Kabwe jest pył, z powodu którego zanieczyszczone jest praktycznie całe miasto. We krwi dzieci i dorosłych odkryto tu aż 10 razy wyższe stężenie ołowiu niż dopuszcza norma. Dziś źródła surowców są w tych okolicach już praktycznie wyeksploatowane, dzięki czemu życie na północy Zambii być może powróci do normalności.

Ze względu na usilne starania organizacji pozarządowych Bank Światowy zainwestował w programy rewitalizacji terenów w tym kraju ok. 40 mln dolarów.

• Przyczyna zanieczyszczeń: wydobycie i przetwórstwo miedzi, ołowiu oraz cynku.

• Główne substancje zanieczyszczające: ołów i inne metale ciężkie, tlenki siarki.

• Liczba bezpośrednio zagrożonych ludzi: 35 tys. mieszkańców miasta.

90-letnia tradycja wydobycia

Potocznie Peru jest kojarzone z eksploatacją miedzi i innych metali ciężkich. Jednym z najważniejszych ośrodków wydobycia i przetwórstwa tych surowców jest miasteczko La Oroya w centralnej części Peru, położone między wierzchołkami wysokich Andów (3745 m n.p.m.). Eksploatacja trwa nieprzerwanie od 1922 r.

Umiarkowane postępy

Nadzieja dla La Oroya pojawiła się w 1997 r., gdy właścicielem kopalni została firma Doe Run, która w umowie zobowiązała się zainwestować ponad 100 mln dolarów w zmniejszenie emisji szkodliwych substancji. Choć celów projektu nie udało się w pełni osiągnąć, wyraźnie zredukowano poziom ołowiu, kadmu i arsenu w atmosferze. Jednak wciąż brakuje działań, które kontrolowałyby emisję siarki, dlatego okolice kopalni są zanieczyszczane przez kwaśne deszcze.

• Przyczyna zanieczyszczenia: ekshalacja gazów pochodzących ze spalania węgla, przemysłu i transportu.

• Główne substancje zanieczyszczające: popiół lotny, tlenek węgla, dwutlenek siarki, tlenki azotu, ołów, arsen.

• Liczba bezpośrednio zagrożonych ludzi: 3 mln mieszkańców miasta.

Centrum przemysłu chińskiego

Położona w centralnej części Chin prowincja Shanxi ma dla Chińczyków podobne znaczenie, co dla nas region śląski. Z ogromnymi kopalniami węgla powiązane są również inne dziedziny przemysłu przetwórczego, zwłaszcza huty i duże fabryki przemysłowe. Nie dziwi zatem, że tamtejsze powietrze zanieczyszczają substancje, powstające podczas spalania węgla.

Najgorsze powietrze w Chinach

Choć miasto Linfen od dawna figuruje w rankingu najbardziej zanieczyszczonych miast świata, jest nadzieja, że sytuacja się zmieni. Wiele zakładów przetwórczych jest stopniowo zastępowanych przez nowoczesne fabryki, dbające o środowisko. Pomysł centralnego ogrzewania domów nie węglem, lecz gazem ziemnym może pomóc w poprawie warunków życia mieszkańców.

• Przyczyna zanieczyszczenia: wydobycie i przetwórstwo niklu, miedzi, kobaltu, platyny oraz palladu.

• Główne substancje zanieczyszczające: popiół lotny, fenole, dwutlenek siarki, metale (nikiel, kobalt, selen, stront, cez).

• Liczba bezpośrednio zagrożonych ludzi: 135 tys. mieszkańców miasta.

Syberyjski obóz pracy

Norylsk, położony na Syberii, za kołem polarnym, założono dopiero w latach 20. XX w. Miasto nie ma szczególnej historii. Wydobycie i przetwórstwo rud niklu, których bogate złoża znajdują się w okolicy, zaczęły się zwiększać, gdy do pracy zaangażowano więźniów politycznych z obozu pracy. Prawdopodobnie eksploatacja będzie kontynuowana, choć więźniów już dawno zastąpili wynagradzani pensją robotnicy. Geolodzy szacują, że tamtejsze złoża rud są największe na świecie.

1 proc. światowej emisji SO2

Substancjami najbardziej zanieczyszczającymi okolice Norylska są mikrocząsteczki metali wydobywanych w kopalniach. Niedawno przeprowadzona analiza wykazała, że tylko to jedno miasto jest odpowiedzialne za 1proc. światowej emisji dwutlenku siarki do atmosfery. Częste opady kwaśnych deszczów pojawiają się nie tylko w najbliższych okolicach miasta, lecz także na obszarze tundry.

• Przyczyna zanieczyszczeń: wydobycie i przetwórstwo ołowiu.

• Główne substancje zanieczyszczające: ołów i inne metale ciężkie.

• Liczba bezpośrednio zagrożonych ludzi: ok. 2, 5 tys. mieszkańców.

Wioska u wybrzeży Pacyfiku

Już sama nazwa małej wioski Rudnaja Pristan na wschodnim wybrzeżu Syberii sygnalizuje, czym głównie zajmują się jej mieszkańcy. W Porcie Rudy, tak można by przetłumaczyć nazwę miejscowości, przetwarza się przede wszystkim rudy ołowiu, a następnie przeładowuje się je na statki, które transportują surowiec do regionów bardziej sprzyjających dalszej obróbce.

Katastrofa ekologiczna w 2006 r.

Rudy ołowiu zaczęto przetwarzać w 1930 r., okolice są zatem skażone ołowiem i innymi metalami ciężkimi od ponad 80 lat. Do katastrofy ekologicznej doprowadziła awaria statku, który z powodu przeciążenia koncentratem rudy zatonął w pobliżu portu. Mimo to rosyjscy ekolodzy sprzeciwiają się włączeniu Rudnej Pristani na listę najbardziej zanieczyszczonych miejsc świata i przekonują, że istnieje wiele innych obszarów, które wymagają działań przywracających równowagę ekologiczną.

• Przyczyna zanieczyszczenia: wydobycie i przetwórstwo chromu.

• Główne substancje zanieczyszczające: chrom sześciowartościowy i inne metale.

• Liczba bezpośrednio zagrożonych ludzi: 2,6 mln mieszkańców doliny Sukinda.

Otwarte kopalnie w dolinie

Wydobywanie rudy chromu w okolicach miasta Sukinda w stanie Orissa na wschodzie Indii ma ogromne znaczenie dla całego kraju. Na tym obszarze znajduje się aż 97 proc. wszystkich zasobów rudy chromu. Jednak 12 z miejscowych kopalń działa bez jakiejkolwiek kontroli. W związku z tym 70 proc. powierzchniowej i 60 proc. pitnej wody jest skażona chromem sześciowartościowym, który jest przyczyną chorób układu oddechowego, a jego działanie jest podobne do oddziaływania niebezpiecznych substancji rakotwórczych.

Rewitalizacja

Przeprowadzenie jakichkolwiek działań, które mogłyby choć częściowo wpłynąć na poprawę życia mieszkańców obszaru Sukinda, jest niezwykle trudne. Otwarte kopalnie chromu skutecznie zanieczyszczają okolice (opady, pył, woda), a miejscowa władza nie jest w stanie ich kontrolować. Specjaliści pokładają nadzieje w kilku gatunkach grzybów (kropidlak, pędzlak), w których mogą skoncentrować się metale pochodzące z gleby, tak by nie przedostawały się do dalszego obiegu.

• Przyczyna zanieczyszczeń: elektrownia cieplna, przemysł chemiczny.

• Główne substancje zanieczyszczające: popiół lotny, odpady chemiczne (zwłaszcza chlor i rtęć).

• Liczba bezpośrednio zagrożonych ludzi: 275 tys. mieszkańców miasta.

Fabryka chemiczna byłego ZSRR

Historia skażenia obszaru w okolicach miasta Sumgait na azerbejdżańskim wybrzeżu Morza Kaspijskiego rozpoczęła się w 1941 r., gdy wybudowano elektrownię cieplną dostarczającą energię głównie do stolicy - Baku. Z biegiem czasu powstało wiele fabryk chemicznych, a przed upadkiem ZSRR Sumgait był jednym z największych radzieckich ośrodków przemysłu chemicznego.

Światełko w tunelu

Szacuje się, że w czasach, gdy wszystkie zakłady przetwórstwa w Sumgait pracowały na pełnych obrotach, do atmosfery przedostawało się 70 tys. -120 tys. ton odpadów rocznie. W Sumgait na nowotwory zachorowało aż o 51proc. populacji więcej niż w pozostałej części Azerbejdżanu. Błogosławieństwem dla Sumgait okazał się rozpad Związku Radzieckiego. Dziś działa zaledwie ok. 20 proc. zakładów. Dzięki temu obszar przekształca się stopniowo w coraz bardziej przyjazne miejsce do życia.

• Przyczyna zanieczyszczenia: wydobycie i przetwórstwo ołowiu oraz innych metali ciężkich

• Główne substancje zanieczyszczające: popiół lotny, metale ciężkie (ołów, kadm)

• Liczba bezpośrednio zagrożonych ludzi: 140 tys. mieszkańców miasta

Ołów w produktach spożywczych

Miasto Tianying w prowincji Anhui na wschodzie Chin, ma niezwykłe znaczenie dla Państwa Środka - dostarcza aż 50 proc. wszystkich zasobów tego ważnego strategicznie surowca - ołowiu. Jego koncentracja aż dziesięciokrotnie przewyższa państwowe normy. W lokalnych produktach spożywczych stwierdzono nawet 24-krotne przekroczenie dopuszczalnej zawartości.

Przyczyny nieprawidłowości w rozwoju dzieci

Skutkiem skażenia obszaru ołowiem są zaburzenia rozwoju dzieci. Wiele z nich jest upośledzonych intelektualnie i fizycznie. Choć chińskie władze planują stopniową modernizację hut, wyniki ich działań są na razie niewidoczne.

Monika Biaduń