Powstaje nowa polska stacja badawcza na Antarktydzie

Polska stacja naukowa na półkuli południowej została założona w 1977 roku w archipelagu Szetlandów Południowych, na Wyspie Króla Jerzego i jest jedną z czterdziestu całorocznych stacji antarktycznych. Kieruje nią Instytut Biochemii i Biofizyki Polskiej Akademii Nauk. 

Prowadzone są tam badania w wielu dziedzinach, takich jak np.: oceanografia, geologia, geomorfologia, glacjologia, meteorologia, klimatologia czy ekologia. Choć stacja prowadzi monitoring i badania przez cały rok, grupy składające się naukowców i obsługi stacji stacjonują przez pół roku zmieniając się rotacyjnie. 

W 2018 roku resort nauki przekazał 88 mln zł na budowę głównego budynku stacji i modernizację infrastruktury. W rzucie przypominać ma trójramienną gwiazdę i będzie wyniesiony 3 metry ponad poziom terenu.

W momencie rozpoczęcia działalności Polskiej Stacji Antarktycznej im. Henryka Arctowskiego, główny budynek oddalony był od morza o kilkanaście metrów. Teraz, przy wysokim stanie wód odległość zmniejszyła się do niespełna metra, przez co stacji grozi zalanie i zniszczenie. Nowy budynek będzie bardziej oddalony od brzegu oraz wyniesiony ponad poziom terenu. Naukowcy potrzebowali również nowego zaplecza.

Polska jest jednym z 29 sygnatariuszy Układu Antarktycznego. Znajdujemy się wśród grupy państw decydujących o działalności człowieka na Antarktydzie. Jednakże jednym z warunków jest posiadanie swojej stacji naukowej lub wysłanie wyprawy naukowej. Konieczna jest również zgoda pozostałych państw układu. Obecnie przyszłość badań zależy od stanu technicznego stacji.

Henryk Arctowski urodził się w 1871 r. w Warszawie. Studiował matematykę i fizykę w belgijskim mieście Liège, by przenieść się później do Paryża, gdzie zdobywał wiedzę z zakresu chemii i geologii. Tam poznał również Marię Skłodowską-Curie.

Po ukończeniu studiów podjął pracę naukową w Liège. W 1895 r. Arctowski poznał Adriena de Gerlache de Gomery'ego, belgijskiego podróżnika przygotowującego się do wyprawy na Antarktydę. Polski naukowiec dołączył do wyprawy zajmując się również jej organizowaniem, a w międzyczasie poszerzał swoją wiedzę na temat meteorologii, glacjologii i oceanografii. Po trwającej dwa lata wyprawie objął stanowisko dyrektora zakładu meteorologii w Belgijskim Królewskim Obserwatorium w Uccle.

Pierwotnie zakładano, że główny budynek stacji zostanie oddany do użytku w 2023 r. Wiadomo jednak, że termin przesunie się o dwa lata. Znacznym utrudnieniem jest nie tylko krótki sezon, trwający 3-4 miesiące (od połowy listopada do połowy marca), ale również pandemia COVID-19 i inwazja Rosji na Ukrainę. Problemy z inflacją, rosnące ceny paliw, stali i drewna stanowią duże wyzwanie.

Nowa stacja będzie też mniej uciążliwa dla środowiska. Powstanie nowoczesna, biologiczna oczyszczalnia ścieków, zmodernizowany zostanie system energetyczny, który ma bazować na panelach fotowoltaicznych i magazynach energii aby gromadzić jej nadwyżkę. Do tej pory system bazował na agregatach diesla. Choć to rozwiązanie w dalszym ciągu pozostanie na stacji, będzie źródłem dodatkowym i przede wszystkim będą to urządzenia nowoczesne.

Pracami kieruje dr Dariusz Puczko, koordynator ds. logistyki antarktycznej w Instytucie Biofizyki i Biologii PAN.