Zębate robaki i ślimaki zgrzytające zębami. Niezwykłe skamieniałości z Wielkiego Kanionu

W sercu jednej z największych ikon przyrody odkryto coś, czego nikt się nie spodziewał: skarbnicę niezwykle dobrze zachowanych skamieniałości sprzed ponad pół miliarda lat. To pierwsze takie znalezisko w historii badań Wielkiego Kanionu Kolorado.

Około 505 milionów lat temu, tuż po tzw. eksplozji kambryjskiej, życie na Ziemi nie tylko się rozpędzało. Zaczynało też "eksperymentować" z formami, które dla nas mogą wydawać się co najmniej dziwaczne, ale były wstępem do znanych dziś grup zwierząt. Właśnie z tego okresu pochodzą skamieniałości odkryte przez zespół Uniwersytetu w Cambridge w osadach Bright Angel Formation, dawnego płytkiego morza, dziś widocznego w warstwach Wielkiego Kanionu.

Naukowcy wydobyli około 1,5 tys. mikroskamieniałości, z których większość to robaki priapulidy (inaczej Niezmogowce) do tego kilkaset skorupiaków i kilka mięczaków. Co ciekawe, udało się również zidentyfikować resztki ich pożywienia. To mikroskopijne cząstki planktonu przyklejone do zębów i włosków wokół ust.

- Te rzadkie skamieniałości dają nam pełniejszy obraz tego, jak wyglądało życie w okresie kambryjskim. Łącząc je ze śladami rycia, chodzenia i żerowania, które są rozproszone po całym Kanionie, jesteśmy w stanie odtworzyć cały pradawny ekosystem - komentował odkrycie Giovanni Mussini z Uniwersytetu Cambridge

Wśród niezwykłych stworzeń znalazła się nowa, nieznana dotąd nauce forma priapulida - robaka o setkach rozgałęzionych zębów, nazwana przez badaczy Kraytdraco spectatus, na cześć fikcyjnego smoka z "Gwiezdnych Wojen". Robak ten posiadał uzbrojenie godne miniaturowego potwora - długie, cienkie filcowate ząbki do filtracji i masywniejsze struktury do skrobania powierzchni, z których prawdopodobnie zbierał cząsteczki pokarmu.

Skorupiaki miały z kolei system przypominający taśmociąg - włochate kończyny zgarniające plankton do ust, gdzie drobne ząbki miażdżyły zdobycz niczym mikroskopijne młynki. Mięczaki zaś przypominały współczesne ślimaki ogrodowe, ale z zębami ułożonymi w pasy lub łańcuchy, którymi skrobały skały z glonów i bakterii.

Jak powiedział Mussini: - Możemy zobaczyć, że kambryjskie zwierzęta miały szeroki wachlarz stylów odżywiania. Niektóre podobne do dzisiejszych, inne zupełnie egzotyczne.

Dotąd tak dobrze zachowane miękkie fragmenty kambryjskiej fauny znane były głównie z ubogich w tlen środowisk, jak łupki z Burgess w Kanadzie czy chińskie Maotianshan. Tymczasem Wielki Kanion ujawnia coś innego, skamieniałości z tzw. "złotej strefy" ewolucji, gdzie warunki były dokładnie "w sam raz": dużo tlenu, dużo jedzenia i umiarkowana głębokość, która chroniła przed falami i promieniowaniem UV.

- Zwierzęta musiały wyprzedzać konkurencję dzięki skomplikowanym, kosztownym innowacjom - ale środowisko im na to pozwalało - tłumaczy Mussini. - W biedniejszym środowisku nie byłoby ich na to stać. To trochę jak w ekonomii: w czasach obfitości inwestujesz i ryzykujesz, w czasach niedoboru oszczędzasz i unikasz ryzyka.

Źródło: Uniwersytet Cambridge
Publikacja: Evolutionary escalation in an exceptionally preserved Cambrian biota from the Grand Canyon (Arizona, USA), Science Advances (2025). DOI: 10.1126/sciadv.adv6383