Zrobili to. Mamy "Mapy Google" ludzkiego organizmu

Przed rozpoczęciem projektu nasza wiedza o komórkach przypominała "mapę z XV wieku". Teraz, dzięki nowoczesnym technologiom, mamy obraz w jakości porównywalnej do Map Google - zarówno szczegółowy widok "topografii", jak i dynamicznych zmian w organizmie.

Jednym z największych wyzwań tego projektu jest fakt, że różne typy komórek mogą wyglądać podobnie pod mikroskopem, ale różnić się na poziomie molekularnym. Dzięki zaawansowanym technologiom, jak sekwencjonowanie RNA i sztuczna inteligencja, w końcu możliwe jest jednak tworzenie unikalnych "kart tożsamości" dla każdego typu komórki. 

Wystarczy wspomnieć, że wcześniej zakładano, że w ludzkim organizmie istnieje około 200 rodzajów komórek, a obecnie wiadomo, że są ich tysiące! Projekt buduje mapy 18 sieci biologicznych, w tym mózgu i planuje opublikować pierwszą pełną wersję atlasu w 2026 roku.

Już teraz na łamach publikacji w Nature głośno mówi się jednak o kilku kamieniach milowych tego projektu, porównywanego do Human Genome Project, czyli mapowania ludzkiego genomu, które trwało dwie dekady. A chodzi o mapę przewodu pokarmowego (od jamy ustnej po jelito grube) obejmującą 1,6 mln komórek, szkielet w fazie prenatalnej, co pozwoliło zidentyfikować geny związane z ryzykiem artretyzmu biodrowego, strukturę grasicy, czyli organu kluczowego dla układu odpornościowego oraz mapę naczyń krwionośnych i architekturę molekularną łożyska.

Projekt przyczynił się też m.in. do odkrycia nieznanego wcześniej typu komórki w układzie oddechowym - jonocytu, który może pomóc w leczeniu mukowiscydozy. Podczas pandemii COVID-19 dane atlasu ujawniły, że nos, oczy i usta są głównymi punktami wejścia wirusa do organizmu. Atlas, oparty na próbkach z całego świata, różni się od wspomnianego już projektu genomu ludzkiego, który bazował głównie na jednym osobniku. Jak podkreślają pomysłodawcy projektu, osiągnięcia te mogą zrewolucjonizować medycynę, otwierając drogę do lepszego zrozumienia zdrowia, chorób i nowych terapii.