112 lat i 62 metry wysokości. To najwyższa kamienna zapora wodna w Polsce
Podróżując po Polsce często nie zdajemy sobie sprawy z tego, ile wokół nas jest mało znanych, ale niezwykłych miejsc. Jednym z takich obiektów jest zapora wodna w Pilchowicach. Czemu jest niezwykła? To największa kamienna, oraz druga co do wielkości zapora w Polsce. Zobacz imponujący przykład zabytku hydrotechniki.
Zapory wodne nie są nowym pomysłem. Pierwsze tama powstała w Egipcie około 4,9 tys. lat temu. Jedna z nich, której celem było rzecz jasna spiętrzenie wód Nilu, miała 15 metrów wysokości i 450 metrów długości. Jednak wówczas nie wyposażano ich w upusty, dzięki którym nadmiar wody może być odprowadzony, dlatego wiele z nich uległo zniszczeniu wskutek przelania się wody przez koronę zapory. Tak było m.in. w przypadku tamy w pobliżu Al-Kafara na południe od Kairu. Grecja i Rzym dość późno zaczęły się interesować tą metodą gromadzenia wody, bardziej upowszechniły się akwedukty. W Rzymie zapory powstawały głównie za panowania Trajana (98-117 r. n.e.). Później w Europie nieco zapomniano o przegradzaniu rzek, a do gry weszła Azja.
Zapora wodna w Pilchowicach. Imponujący zabytek hydrotechniki
Najstarsza zapora wodna na terenie dzisiejszej Polski została wybudowana w 1907 roku. To 45-metrowa zapora na rzece Kwisie. Niewiele później wybudowano zaporę na rzece Bóbr, w pobliżu miejscowości Pilchowice. Obecnie jest ona najwyższą zaporą kamienną i łukową oraz drugą co do wielkości w Polsce.
Decyzję o jej budowie podjęto w 1900 roku na skutek powodzi z 1897 roku. Prace w wielkim pośpiechu ruszyły w 1904 roku. Były obawy przed ponownym wystąpieniem powodzi. Rzeczywiście wezbrania w 1906, 1908, i 1909 roku podtapiały dół fundamentowy.
Po przygotowaniu terenu zaczęto drążyć sztolnię obiegową pod Górą Zamkową (niem. Schlossberg). Kanał ma szerokość 9 m, wysokość 7 m, a długość wynosi 383 m. W tym samym czasie rozpoczęto budowę linii kolejowej, która była potrzebna do transportu materiałów budowlanych. Po zakończeniu budowy planowano ją wykorzystać w celach turystycznych, oraz do transportu węgla z wałbrzyskiego zagłębia. W odległości 152 m od wlotu znajduje się 45-metrowy szyb, w którym znajduje się działająca do dziś betonowa śluza służąca do kontrolowania przepływu wody.
Prace zostały ukończone w 1912 roku. Na uroczystym otwarciu pojawił się cesarz Niemiec Wilhelm II Hohenzollern.
Zapora wodna w Pilchowicach ma 62 m wysokości, 290 m długości w koronie i 140 m u podstawy. Grubość muru w koronie wynosi 7 m, w podstawie 50 m. W momencie oddania była największą zaporą kamienno-betonową w Europie. W wyniku przegrodzenia tamą rzeki Bóbr powstał zbiornik zaporowy Jezioro Pilchowickie o powierzchni 240 ha i objętości 50 mln m sześc. wody. Maksymalna głębokość przy zaporze wynosi 46 metrów.
Bezpośrednio przy zaporze wybudowano również elektrownię wodną, aby wykorzystać potencjał spiętrzonej w zbiorniku wody. Początkowo miała moc 7,5 MW, obecnie, dzięki modernizacji, zwiększono ją do 14 MW.
Źródła: e-dolnyslask.info, Wikipedia
