Polski astronom rozwiąże jedną z największych zagadek wszechświata?
Prestiżowy europejski grant na zbadanie jednej z największych tajemnic wszechświata przypadł polskiemu astronomowi. Prof. Grzegorz Pietrzyński z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego otrzymał Advanced Grant w wysokości prawie 2,4 mln euro. To dwunasty grant Europejskiej Rady ds. Badań dla UW.
"A sub-percent distance scale from binaries and Cepheids" to przedsięwzięcie, którego głównym celem jest wyznaczenie słynnego parametru Hubble’a z dokładnością 1 proc. Parametr Hubble’a określa tempo ekspansji wszechświata. Znajomość precyzyjnej wartości prędkości, z jaką rozszerza się nasz wszechświat, jest kluczowa w poznaniu jego natury.
Dzięki odkryciu przyspieszonej ekspansji wszechświata w 2011 r. (Nagroda Nobla) potwierdzono istnienie ciemnej energii, która stanowi około 70 proc. wszechświata. Precyzyjna wartość parametru Hubble’a jest więc konieczna, by móc zbadać istotę ciemnej materii oraz poznać ewolucję naszego wszechświata.
Aby wyznaczyć parametr Hubble’a, należy wykonać pomiary odległości do bardzo odległych obiektów. W tym celu astronomowie używają różnych metod. W oparciu o takie pomiary kalibruje się następnie wtórne wskaźniki odległości, które z kolei pozwalają skalibrować dalekosiężne metody do pomiaru odległości do najdalszych zakątków wszechświata. W efekcie powstaje tzw. kosmiczna drabina odległości.
Okazuje się, że najtrudniejszym krokiem w tych żmudnych i niezmiernie trudnych badaniach jest precyzyjna kalibracja pierwszego szczebla tej drabiny - odległości do pobliskich galaktyk.
Prof. Grzegorz Pietrzyński wraz ze swoim zespołem będzie próbował doprecyzować wartość parametru Hubble’a, wykonując niezmiernie precyzyjne pomiary do pobliskich galaktyk za pomocą dwóch metod: Cefeid i gwiazd zaćmieniowych.
Dotychczasowe badania prof. Pietrzyńskiego pozwoliły już na określenie odległości do Wielkiego Obłoku Magellana z dokładnością do 2,2 proc., co stanowi obecnie najsolidniejsze fundamenty do wyznaczenia parametru Hubble’a z dokładnością do około 3 proc. (pomiar ten uzyskał drugie miejsce w plebiscycie zorganizowanym prze Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego na najciekawszy polski wynalazek, osiągniecie naukowe i wydarzenie ostatniego 25-lecia).
W projekcie ERC planuje się wyznaczenie odległości do kilku pobliskich galaktyk z dokładnością rzędu 1 proc., co pozwoli na pomiar parametru Hubble’a z bezprecedensową dokładnością 1 proc.
Zanim profesor dowiedział się o grancie, podjął decyzję o rozpoczęciu w kwietniu pracy w Polskiej Akademii Nauk i tam będzie prowadził badania finansowane przez ERC. Instytucjami partnerskimi w tym przedsięwzięciu są Centre National de la Recherche Scientifique we Francji oraz Universidad de Concepcion w Chile.
Advanced Grant jest przeznaczony dla badaczy z ugruntowaną pozycją naukową, którzy mają doświadczenie w kierowaniu zespołami badawczymi. Do konkursu o grant tym razem zgłosiło się prawie 2000 liderów grup z całej Europy.
