Czy grozi nam drugi Czarnobyl? Fakty i mity na temat energetyki jądrowej

W elektrowni jądrowej energię uzyskuje się w wyniku rozszczepiania jąder atomów. Reakcja polega na podziale ciężkiego jądra atomu uranu na dwa mniejsze fragmenty (tzw. produkty rozszczepienia). W czasie tej reakcji wyzwalana jest ogromna ilość energii. Pochodzi ona z różnicy między masą jądra przed rozszczepieniem a masami produktów rozszczepienia. Ta różnica masy, zwana też defektem masy, odpowiada energii wiązania jądra, zwanej energią jądrową. Z 1 grama uranu można wyprodukować tyle energii, co ze spalenia 1,5 tony węgla.  

Fakt: Podstawową zasadą obowiązującą w elektrowniach jądrowych jest przedkładanie bezpieczeństwa ludzi i środowiska ponad inne aspekty, z produkcją energii włącznie. Dzięki krzewieniu kultury bezpieczeństwa i utrzymywaniu odpowiednich polityk jakości i procedur minimalizacji ryzyka utraty zdrowia, siłownie jądrowe są bezpieczniejsze niż siłownie innego typu. Badania amerykańskiego Nuclear Energy Institute wykazały, że praca w elektrowni jądrowej jest bezpieczniejsza nawet od pracy biurowej.

Fakt: Możliwość podobnych zdarzeń w Polsce jest całkowicie wykluczona ze względu na warunki lokalizacyjne, możliwe do zastosowania technologie a także opracowane przez rząd nowe przepisy bezpieczeństwa jądrowego. Przy budowie pierwszej polskiej elektrowni jądrowej zastosowana będzie nowa generacja reaktorów III lub III+.

Różnią się one zasadniczo od zastosowanych w Czarnobylu oraz od eksploatowanych w Fukushimie reaktorów II generacji. Nowe typy reaktorów charakteryzuje uwzględnienie już na etapie projektowania nawet najmniej prawdopodobnych awarii. Są one wyposażane w tzw. pasywne systemy bezpieczeństwa, które w przypadku awarii nie potrzebują zasilania w energię elektryczną, gdyż większość procesów koniecznych do wyłączenia reaktora i schłodzenia rdzenia odbywa się z wykorzystaniem naturalnych zjawisk przyrody, takich jak grawitacja, konwekcja naturalna czy różnice ciśnień. Nowoczesne elektrownie jądrowe nie wymagają nawet interwencji operatora przez kilkadziesiąt godzin po wystąpieniu awarii. 

Fakt: Jedyną rzeczą wspólną z bombą jądrową, jaką mają reaktory jądrowe, jest drugi człon nazwy. Działanie energetycznego reaktora jądrowego opiera się na zupełnie innych założeniach niż bomby jądrowej. Materiał rozszczepialny używany w reaktorach energetycznych jest nieporównywalnie mniej wzbogacony niż ten używany w broni jądrowej (4% U-235 vs. 95% U-235). Dotychczasowe eksplozje w elektrowniach jądrowych były eksplozjami chemikaliów, które można znaleźć w każdej złożonej instalacji przemysłowej. Porównywanie reaktora jądrowego do broni jądrowej przypomina sytuację, w której pistolet na wodę uważałoby się za mordercze narzędzie, tylko dlatego że nazywa się "pistolet" i przypomina broń. 

Fakt: Siłownia jądrowa nie zanieczyszcza powietrza - nie emituje podczas pracy szkodliwych pyłów, dwutlenku siarki, tlenków azotu oraz gazów cieplarnianych. Tylko w UE elektrownie jądrowe pozwalają uniknąć wyemitowania ok. 700 mln ton CO2 rocznie, czyli tyle, ile w ciągu roku produkują wszystkie samochody obywateli państw członkowskich.

"Dym", który wylatuje z chłodni kominowych to po prostu para wodna, która ulatnia się w procesie chłodzenia. Nie jest ona napromieniowana, bo nie ma fizycznego kontaktu z reaktorem. Elektrownia jądrowa zajmuje mniejszy obszar niż większość innych źródeł energii o podobnej mocy. Jest też jedynym rodzajem elektrowni, który dba o zagospodarowanie swoich odpadów.

Fakt: Jeśli zebrałoby się całe zużyte paliwo pochodzące z elektrowni jądrowych na przestrzeni ostatnich 50 lat, wypełniłoby ono obszar wielkości boiska futbolowego o głębokości 10 metrów. 96% z tego paliwa można przetworzyć do ponownego użycia. Szacuje się, że elektrownia jądrowa produkuje ok. 100 tys. razy mniej odpadów promieniotwórczych niż elektrownia węglowa o dwukrotnie mniejszej mocy.

Fakt: Praktycznie wszystko, co nas otacza, emituje promieniowanie, także sami ludzie. Wpływ zamieszkania w pobliżu elektrowni jądrowej na nasze zdrowie przez rok będzie taki sam, jak zjedzenie jednego banana - jedno i drugie powoduje wchłonięcie tej samej dawki promieniowania. 

Fakt: Świeże paliwo jądrowe jest niewiele bardziej promieniotwórcze od popiołu węglowego, natomiast o wiele bardziej niebezpieczne wypalone paliwo jądrowe jest transportowane w specjalnych pojemnikach. Są one odporne nawet na zderzenie z pociągiem jadącym z prędkością 160 km/godz., pożar czy upadek z wysokości kilkudziesięciu metrów na beton. Od kilkudziesięciu lat materiały promieniotwórcze są transportowane drogą morską lub lądową. Od 1971 r. wykonano ponad 20 tys. transportów wysokoaktywnych odpadów o łącznej wadze 80 tys. ton. Nigdy nie zarejestrowano przypadku uszkodzenia lub rozszczelnienia pojemnika z materiałem wysokoaktywnym.  

Fakt: Obudowa bezpieczeństwa reaktora III generacji, którego budowa jest w Polsce planowana, jest odporna na uderzenie dużego samolotu pasażerskiego. Nawet w przypadku zderzenia samolotu z ładunkiem wybuchowym umieszczonym wewnątrz maszyny nie istnieje ryzyko uszkodzenia bądź zniszczenia reaktora i innych układów koniecznych do zapewnienia bezpieczeństwa siłowni.

Fakt: Dane, które w 2009 r. zebrało Biuro Analiz i Dokumentacji Senatu RP od kilkudziesięciu państw, wskakują, że "lokalizacja elektrowni atomowej w rejonie w jakimś stopniu interesującym turystycznie nie zmniejsza ruchu turystycznego, ale może go jeszcze generować". Potwierdza to przykład hiszpańskiej miejscowości Costa Dorada, gdzie elektrownia jądrowa bezpośrednio sąsiaduje z bardzo popularną latem wśród turystów plażą Almadrava. 

Fakt: Jest dokładnie odwrotnie. Wyższe w porównaniu np. z elektrowniami węglowymi koszty początkowe są równoważone przez niższe koszty eksploatacji oraz długi okres funkcjonowania. Niskie są również koszty paliwa, a dodatkowym atutem jest możliwość zgromadzenia jego zapasów (zajmują relatywnie niewielką powierzchnię). Elektrownie jądrowe wolne są też od opłat za uprawnienia do emisji CO2. Łącznie czynniki te wpływają stabilizująco na ceny energii elektrycznej
w długim horyzoncie czasowym.

Fakt: Zasoby uranu na świecie są ogromne, a od 2008 r. rozpoznane jego zasoby wzrosły o 12,5%. Według szacunków OECD i MAEA znane zasoby uranu wystarczą przy obecnym poziomie zapotrzebowania i technologii w otwartym cyklu paliwowym na 100 lat. Jeśli weźmiemy pod uwagę cykl zamknięty, w którym wypalone paliwo z reaktora jest poddawane recyklingowi, eksploatację reaktorów powielających, czyli produkujących więcej paliwa niż go zużywają a także niekonwencjonalne zasoby uranu, jak np. woda morska (w 1m³ wody morskiej jest średnio 3 mg uranu), to uranu wystarczy nawet na kilkaset tysięcy lat.

Jarosław Piotrowski