RMF 24: Czy gwiazdy "na starość" mogą mieć jeszcze nowe planety?
Astronomowie Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO) w Chile zauważyli z pomocą instrumentu VLTI dysk pyłu, krążący wokół starej gwiazdy podwójnej IRAS 08544-4431. Po raz pierwszy można było porównać go z dyskami obserwowanymi wcześniej wokół młodszych gwiazd. I okazało się, że te struktury są zaskakująco do siebie podobne. Badacze zastanawiają się teraz, czy taki dysk wokół starej gwiazdy może dać początek kolejnej generacji planet.
Obraz dysku uzyskano w podczerwieni z pomocą Very Large Telescope Interferometer - odpowiedniej kombinacji teleskopów pracujących w Obserwatorium Paranal w Chile, uzbrojonej w instrument PIONIER i nowy, zmodernizowany detektor RAPID. Taka konfiguracja umożliwiła uzyskanie rozdzielczości na poziomie jednej milisekundy łuku (1/1000 z 1/3600 stopnia).
"Łącząc światło z kilku teleskopów Very Large Telescope Interferometer, uzyskaliśmy obraz o niesamowitych szczegółach - odpowiadający użyciu teleskopu o średnicy 150 metrów" - mówi członek zespołu, Jacques Kluska z Exeter University w Wielkiej Brytanii. "Rozdzielczość jest tak duża, że moglibyśmy określić rozmiar i kształt monety 1 euro, widocznej z odległości dwóch tysięcy kilometrów" - dodaje.
Astronomowie wiedzą o tym, że gwiazdy dobiegające już kresu swych dni tworzą wokół siebie pierścienie gazu i pyłu. To materiał, który uwolnił się, gdy gwiazda przechodziła fazę czerwonego olbrzyma. Choć przypuszczano, że te dyski przypominają struktury tworzące się wokół młodych gwiazd, nie było jednak sposobu, by je wprost porównać. O ile bowiem dyski wokół młodych gwiazd są obserwowane dość często, nie znano do tej pory dysku wokół starej gwiazdy na tyle bliskiego Ziemi, by dokładnie mu się przyjrzeć. Ten problem, dzięki zastosowaniu pełnej mocy VLTI, udało się obejść.
Gwiazda podwójna IRAS 08544-4431 znajduje się około 4000 lat świetlnych od Ziemi, w gwiazdozbiorze Żagla. Układ składa się z czerwonego olbrzyma i normalnej gwiazdy, na wcześniejszym etapie rozwoju. Obserwacje z pomocą VLTI pokazały, że otaczający je dysk jest podobny do tych, które otaczają młodsze gwiazdy. Skoro tak, pojawia się intrygujące pytanie. Czy z takiego dysku, wokół starszych gwiazd też mogą powstać planety? Czy mogą to być planety drugiej generacji? Na odpowiedzi na te pytania musimy jednak jeszcze poczekać.
