RMF 24: To salmonella pokonała Azteków
Upadek cywilizacji Azteków nastąpił najprawdopodobniej w następstwie epidemii salmonellozy - pisze na swej stronie internetowej czasopismo "Nature", opisując odkrycie międzynarodowej grupy naukowców, pracujących pod kierunkiem badaczy z Max Planck Institute w Jenie. Ich zdaniem przywleczona przez hiszpańskich konkwistadorów bakteria Salmonella enterica zdziesiątkowała ludność zamieszkującą tereny obecnego Meksyku i doprowadziła do upadku ich kultury. Przekonują o tym między innymi ślady DNA tej bakterii, znalezione w szczątkach osób, które padły ofiarą epidemii około połowy XVI wieku.
Gdy w 1519 roku wojska hiszpańskiego konkwistadora Hernando Cortésa przybyły do Meksyku miejscowa ludność liczyła około 25 milionów. Sto lat później, hiszpańskie podboje i katastrofalne epidemie sprawiły, że spadła do około miliona. Dwie epidemie, nazwane cocoliztli od azteckiego słowa oznaczającego pomór, zarazę, okazały się szczególnie tragiczne. W wyniku cocoliztli, które rozpoczęły się około roku 1545 i 1576, zginęło od 7 do nawet 18 milionów mieszkańców tamtych terenów.
O ile naukowcy zgadzali się co do rozmiarów tragedii, nie potrafili wskazać jej przyczyn. Brano pod uwagę miedzy innymi epidemie odry, ospy prawdziwej czy tyfusu. W 2002 roku naukowcy z National Autonomous University of Mexico (UNAM) postawili hipotezę, że przyczyną była epidemia wirusowej gorączki krwotocznej, którą pogorszyły jeszcze skutki katastrofalnej suszy. Porównywali wpływ epidemii z 1545 roku do tego, co zdarzyło się w w Europie w XIV wieku w związku z epidemią czarnej śmierci.
Badacze pod kierunkiem Johannesa Krause, genetyka ewolucyjnego z Max Planck Institute for the Science of Human History w Jenie pobrali i zbadali DNA z zębów 29 osób, pochowanych w rejonie Oaxacan w południowym Meksyku. Wszyscy, poza 5 osobami, zginęli w wyniku cocoliztli z lat 1545-50. Fragmenty DNA pobrane od wielu z tych osób zawierało elementy pasujące do genomu Salmonelli. W złożonej do recenzji pracy, opublikowanej w portalu bioRxiv autorzy piszą, że z fragmentów DNA udało im się złożyć dwa genomy szczepu bakterii Salmonella enterica znanego jako Paratyphi C.
Prawdopodobieństwo takiego scenariusza zwiększają opublikowane także na bioRxiv wyniki badań zespołu Marka Achtmana, mikrobiologa z University of Warwick w Coventry. Naukowcy z Wielkiej Brytanii znaleźli genom Salmonella enterica w próbce pobranej ze szczątków młodej kobiety, pochowanej na cmentarzu w Trondheim około 1200 roku. To najstarszy dowód rozprzestrzeniania się tej bakterii w ówczesnej Europie, wskazujący, że Hiszpanie, 300 lat później, mogli być na nią odporni i mogli zawlec ją za Ocean. To wciąż tylko hipoteza, ale - jak się wydaje - dość prawdopodobna. Tym bardziej, że do rozprzestrzenienia się epidemii mógł się potem przyczynić upadek państwa Azteków i gwałtowne pogorszenie warunków sanitarnych.
"Nature" przyznaje, że autorzy obu prac nie komentują swoich wyników, ponieważ dopiero złożyli je do publikacji w recenzowanym czasopiśmie. Pytana o zdanie María Ávila-Arcos, genetyk ewolucyjny z UNAM przyznaje, że nie jest przekonana. Jej zdaniem zastosowane w tym przypadku metody badań nie pozwalają na wykluczenie hipotezy o wirusowym pochodzeniu epidemii.
Grzegorz Jasiński
