RMF24: Co w nauce 2015 roku?

W marcu 2015 roku, po dwóch latach przerwy, LHC wznowi pracę, tym razem już przy maksymalnej planowanej energii zderzeń 13 TeV, blisko dwukrotnie większej niż ta, która pozwoliła znaleźć bozon Higgsa. Fizycy liczą, że nowe eksperymenty pomogą wyjaśnić kolejne zagadki opisującej fizykę cząstek elementarnych teorii, zwanej modelem standardowym.

Stany Zjednoczone i Chiny, kraje, które emitują do atmosfery najwięcej gazów cieplarnianych podjęły ostatnio zobowiązania, że swoją emisję ograniczą. To zdaniem "Nature" zwiększa szanse, na nowe porozumienie klimatyczne podczas odbywającego się w grudniu w Paryżu szczytu ONZ na ten temat. W międzyczasie ilość dwutlenku węgla w atmosferze może po raz pierwszy od milionów lat wzrosnąć ponad poziom 400 ppm.

Służby medyczne liczą, że w 2015 roku uda się zatrzymać epidemię wirusa Ebola w Gwinei, Liberii i Sierra Leone. Ma w tym pomóc skuteczne stosowanie wprowadzonych tam procedur diagnozowania i izolacji chorych. Z początkiem roku rozpoczną się testy szczepionek, wyników można się spodziewać już w czerwcu. Wyniki powinny przynieść też trwające już testy nowych leków, w tym te, wykorzystujące preparaty z krwi osób, które przeżyły zachorowanie. Jeśli okażą się skuteczne, ich wprowadzenie nie zajmie dużo czasu.

Rok 2014 był rokiem badań komet, sonda Rosseta będzie zresztą kontynuować swoją pracę, w nowym roku można z kolei oczekiwać przełomowych odkryć, dotyczących planet karłowatych. Wysłana przez NASA sonda Dawn zbliży się do protoplanety Ceres, najbardziej masywnego obiektu pasa planetoid, między orbitami Marsa i Jowisza. Inna sonda NASA, New Horizons po pokonaniu 5 miliardów kilometrów zbliży się w lipcu do Plutona, można mieć nadzieję na przełomowe dane dotyczące tego - do niedawna uznawanego za planetę - obiektu, jego atmosfery i księżyców.

W listopadzie w Londynie zostanie otwarty Francis Crick Institute, 1250 naukowców znajdzie w nim warunki do najnowocześniejszych badań medycznych. Na Uniwersytecie w Manchesterze zakończy się budowa National Graphene Institute, który ma pomóc w rozwinięciu technologii wykorzystania niezwykle obiecującego materiału, jakim jest grafen. Za oceanem, w Seattle rozpocznie działalność Allen Institute for Cell Science, sfinansowane przez miliardera Paula Allena centrum badań podstawowych cegiełek naszego ciała, komórek.

Koncerny farmaceutyczne prześcigają się w staraniach o wprowadzenie na rynek nowej klasy leków obniżających poziom cholesterolu, niektórym może się to udać już w 2015 roku. Najbardziej obiecujące są te, które zmierzają do obniżenia poziomu złego cholesterolu LDL przez oddziaływanie na białko PCSK9. Dwa preparaty, proponowane przez firmy Amgen i Sanofi, mogą doczekać się akceptacji już w lecie.

2015 rok przyniesie istotne szanse w poszukiwaniach "zmarszczek" czasoprzestrzeni, fal grawitacyjnych, których istnienie postulował blisko sto lat temu Albert Einstein. Po tym, jak ogłoszone w 2014 roku rewelacje na ten temat się nie potwierdziły, teraz można liczyć na znaczne przyspieszenie badań. Jesienią zostaną uruchomione po modernizacji detektory systemu Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory (LIGO) w Richland w stanie Washington i Livingston w Louisianie. Ich wskazania mogą wiele wyjaśnić. Podobnie jak technologia Laser Interferometer Space Antenna (LISA), której testy rozpocznie w tym roku Europejska Agencja Kosmiczna.

Paleogenetycy liczą na zakończenie prac nad kompletnym genomem, pochodzącego sprzed 400 tysięcy lat człowieka z Sima de Los Huesos. W 2013 roku opublikowano już dane na temat genomu mitochondrialnego tego wczesnego przedstawiciela neandertalczyków, badania jądrowego DNA są jednak trudniejsze ze względu na znikomą ilość zachowanego materiału. Ich zakończenie może pomóc w odkryciu ewolucyjnych relacji ludzi, neandertalczyków i innej pierwotnej grupy, zwanej Denisowianami.

2015 rok przyniesie zapewne wyniki przeglądu 450 instytucji działających w ramach Rosyjskiej Akademii Nauk, to może doprowadzić do zmian w ich funkcjonowaniu po tym, jak w 2013 roku Kreml pozbawił Akademię autonomii. W Wielkiej Brytanii po raz pierwszy od 2010 roku odbędą się wybory parlamentarne, nowe izby mogą podjąć decyzję w sprawie zezwolenia - po raz pierwszy w świecie - na sztuczne zapłodnienie z udziałem materiału genetycznego trojga rodziców. Unia Europejska powinna zdecydować, czym zastąpić zlikwidowaną funkcję Głównego Doradcy ds. Naukowych Przewodniczącego Komisji Europejskiej, Stany Zjednoczone przekonają się, jakie zmiany przyniesie nowe republikańskie przywództwo w Senacie.

Stany Zjednoczone rozpoczną badania naukowe oceanów z pomocą dwóch nowych statków badawczych: "Sikuliaq" należącego do US National Science Foundation i "Neil Armstrong" zbudowanego dla  Woods Hole Oceanographic Institution. Niemcy rozpoczną badania z pomocą nowego statku badawczego, nazwanego, tak jak poprzedni "Sonne". W maju swoją pracę rozpocznie system monitorowania stanu mórz, Ocean Observatories Initiative. "Nature" spodziewa się także, że Japonia wznowi swój "naukowy" program połowów wielorybów, wstrzymany czasowo przez Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości.

Grzegorz Jasiński