Chroni przed wielką wodą. Jak działa wał przeciwpowodziowy?
Oprac.: Jacek Waśkiel
Niszczycielska siła wody podczas powodzi prowadzi do ogromnych strat materialnych i stanowi zagrożenie dla ludzkiego życia. Kluczową rolę w ochronie przed takimi kataklizmami odgrywają wały przeciwpowodziowe. Wyjaśniamy, jak są zbudowane, jak działają i co grozi w przypadku przerwania wałów.
Spis treści:
Jak jest zbudowany wał przeciwpowodziowy i jak działa ta budowla?
Wały przeciwpowodziowe to długie, ziemne konstrukcje biegnące wzdłuż rzek, mające na celu zapobieganie wylewom wód na przyległe tereny. Charakteryzują się trapezowym przekrojem, z szeroką podstawą i węższym wierzchołkiem, co zapewnia im stabilność. Skarpy wałów są starannie zaprojektowane, by wytrzymać napór wody i zapobiec erozji. Powierzchnia często jest obsadzona trawą lub inną roślinnością, która dodatkowo chroni przed działaniem czynników atmosferycznych.
Rdzeń wału zazwyczaj wykonany jest z nieprzepuszczalnych materiałów, takich jak glina, co ogranicza przesiąkanie wody. Wokół rdzenia układane są warstwy piasku i ziemi, które są dokładnie ubijane w celu zwiększenia wytrzymałości konstrukcji. Czasami stosuje się geowłókniny lub inne materiały geosyntetyczne, które zwiększają odporność wału na wilgoć i erozję. Korona wału, czyli jego szczyt, jest najczęściej płaska i może służyć jako ścieżka serwisowa.
Nowoczesne wały przeciwpowodziowe często wyposażane są w dodatkowe elementy ochronne. Po stronie narażonej na działanie wody mogą być umieszczane narzuty kamienne lub betonowe, które redukują wpływ fal i prądu. W konstrukcji wału często zainstalowane są też systemy drenażowe, odprowadzające ewentualne przesiąki. Niektóre wały są monitorowane za pomocą czujników wykrywających zmiany mogące wskazywać na osłabienie struktury.
Polecamy także: Szandory chronią miasta przed powodzią. Co to takiego?
Dlaczego dochodzi do przerwania wałów?
Do przerwania wałów dochodzi z różnych przyczyn. Jedną z nich jest długotrwałe oddziaływanie wysokiego poziomu wody, które zwiększa nacisk na konstrukcję i może prowadzić do jej osłabienia. Jeśli wał nie został prawidłowo zbudowany lub jest zaniedbany, woda zaczyna przesiąkać, powodując erozję wewnętrzną i tworzenie się pustek. Z czasem takie uszkodzenia prowadzą do całkowitej awarii wału i jego przerwania.
Kolejnym powodem uszkodzeń są działania zwierząt i ludzi. Zwierzęta ryjące, takie jak bobry czy nornice, mogą drążyć tunele w strukturze wału, regularnie go osłabiając. Działalność ludzka, taka jak nieautoryzowane prace budowlane, wiercenia czy nawet chodzenie po wale podczas powodzi, również może przyczynić się do jego degradacji. Z kolei roślinność z głębokimi korzeniami często zakłóca spójność gruntu, tworząc ścieżki dla wody.
Ekstremalne zjawiska pogodowe, takie jak intensywne opady deszczu czy szybkie topnienie śniegu, mogą spowodować przekroczenie przepustowości wałów. W takich sytuacjach woda przelewa się przez koronę wału, erodując jego zewnętrzną stronę i prowadząc do zniszczenia. Co więcej, aktywność sejsmiczna lub osiadanie gruntu powodują pęknięcia i przemieszczenia, zwiększając ryzyko awarii podczas wysokich stanów wód.
Dlaczego podczas powodzi nie można chodzić po wałach?
Podczas powodzi chodzenie po wałach jest surowo zabronione ze względów bezpieczeństwa. Konstrukcje te często są osłabione przez napór wody, a dodatkowy ciężar czy ruch pogłębiają istniejące uszkodzenia. Może to prowadzić do nagłego zawalenia się wału, zagrażając życiu osób na nim przebywających oraz mieszkańcom chronionych terenów.
Obecność osób nieupoważnionych na wałach utrudnia pracę służbom ratunkowym i ekipom technicznym. Specjaliści potrzebują swobodnego dostępu do wałów, aby monitorować ich stan i przeprowadzać niezbędne działania zabezpieczające. Warto też pamiętać, że nawet niewielkie naruszenia powierzchni, takie jak zadeptanie roślinności czy spowodowanie drobnych ubytków, mogą mieć poważne konsekwencje. W czasie powodzi wały są poddane ekstremalnym obciążeniom, a każda dodatkowa ingerencja zwiększa ryzyko ich przerwania.
Kto odpowiada za wały przeciwpowodziowe w Polsce?
Za wały przeciwpowodziowe w Polsce odpowiadają głównie instytucje państwowe. Kluczową rolę odgrywa Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, które zarządza zasobami wodnymi i infrastrukturą przeciwpowodziową. Do ich zadań należy utrzymanie, modernizacja oraz nadzór nad wałami na terenie całego kraju. Samorządy również mają swoje obowiązki w zakresie ochrony przeciwpowodziowej. Gminy i powiaty są najczęściej odpowiedzialne za utrzymanie wałów o znaczeniu lokalnym. Współpracują one z organami państwowymi, aby zapewnić skuteczną ochronę mieszkańcom i mieniu.
W procesie zarządzania wałami ważna jest także współpraca z innymi instytucjami, takimi jak Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Dostarczają one kluczowych danych dotyczących prognoz pogody i stanów wód, co pozwala na efektywne planowanie działań. W sytuacjach kryzysowych istotne są też działania służb ratowniczych i obrony cywilnej.
Przeczytaj też:
***
Bądź na bieżąco i zostań jednym z 90 tys. obserwujących nasz fanpage - polub Geekweek na Facebooku i komentuj tam nasze artykuły!
***
Co myślisz o pracy redakcji Geekweeka? Oceń nas! Twoje zdanie ma dla nas znaczenie.
