Objawy zatrucia. Co się dzieje z organizmem po zjedzeniu trującego grzyba?

Zatrucia grzybami są poważnym zagrożeniem zdrowotnym, a najczęstszym sprawcą jest muchomor sromotnikowy. Jego toksyny, amatoksyny i fallotoksyny, prowadzą do martwicy wątroby, niewydolności nerek i śpiączki wątrobowej. Toksyny tego muchomora są termostabilne, co oznacza, że nie rozkładają się podczas obróbki cieplnej. Objawy zatrucia tym grzybem mogą pojawić się dopiero po dwóch dobach. Niestety muchomor często mylony jest z kanią. Warto więc być czujnym w czasie zbiorów.

Podobnie jak sromotnikowy, również muchomor czerwony i plamisty znajduje się na liście niebezpiecznych grzybów. Oba gatunki swoje toksyczne działanie zawdzięczają przede wszystkim obecności pochodnych izoksazolu. Co gorsza, czasami do zatrucia dochodzi niejako "świadomie". Izoksazole zawarte w muchomorach, spożyte w małych ilościach, mają efekt narkotyczny, co niektórych zachęca do sięgania po tego grzyba.

Jakimi grzybami można się zatruć? Sporo problemów zdrowotnych może sprawić także piestrzenica kasztanowata. Ta zawiera gyromitrynę, neurotoksynę wywołującą drgawki, uszkodzenia wątroby oraz działanie rakotwórcze i teratogenne. Tym grzybem można się zatruć już podczas wdychania oparów gotującej się piestrzenicy oraz podczas spożywania wody po jej ugotowaniu. Obok nudności, wymiotów i biegunki po zatruciu może dojść do uszkodzenia wątroby, a w przypadku kobiet w ciąży do uszkodzenia płodu.

Kolejne grzyby, którymi można się zatruć, to borowik szatański. Jest bardzo podobny do prawdziwka, czyli borowika szlachetnego. Zjedzenie "szatana" skutkuje bardzo nieprzyjemnymi dolegliwościami pojawiającymi się po kilku godzinach od spożycia. Mowa tu w szczególności o bólu brzucha i głowy, spadku ciśnienia, a nawet zaburzeniach widzenia. Dominuje jednak biegunka, która może doprowadzić do zaburzeń wodno-elektrolitowych.

Kolejny niebezpieczny grzyb w polskich lasach to zasłonak rudy. Jest grzybem silnie trującym, zawierającym orellaninę. To toksyna, która powoduje ciężkie uszkodzenia nerek. Niestety łatwo pomylić go z popularnymi kurkami, a objawy zatrucia grzybem pojawiają się z opóźnieniem, często dopiero po kilku lub kilkunastu dniach od spożycia. To utrudnia diagnozowanie i leczenie, a niebezpieczne jest spożycie już 100-200 g grzybów z tego gatunku.

Objawy zatrucia grzybami mogą pojawić się w bardzo różnym czasie po ich spożyciu. Może to być od kilkunastu minut do nawet dwóch tygodni. Wiele zależy od gatunku grzyba i rodzaju toksyny, którą zawiera. A cały kłopot polega na tym, że czas jest kluczowy nie tylko dla rozpoznania zatrucia, ale także dla skutecznego leczenia. To dlatego, że niektóre toksyny działają bardzo podstępnie i dają objawy dopiero wtedy, gdy organizm jest już poważnie uszkodzony.

Po jakim czasie są objawy zatrucia grzybami? Ogólnie czas wystąpienia objawów dzieli się w zależności od rodzaju zatrucia:

• zatrucie cytotropowe (np. muchomor sromotnikowy) - objawy mogą pojawić się dopiero po 6-48 godzinach od spożycia. Początkowo występuje faza bezobjawowa, po której następuje gwałtowna faza jelitowa (biegunka, wymioty, odwodnienie), a następnie faza uszkodzenia wątroby i nerek;
• zatrucie neurotropowe (piestrzenica kasztanowata) - objawy mogą wystąpić po kilku godzinach, choć w niektórych przypadkach toksyny działają już podczas gotowania przez wdychanie oparów;
• zatrucie nefrotropowe (zasłonak rudy) - to zatrucie ma najdłuższy okres utajenia i objawy mogą pojawić się dopiero po 3 do 14 dniach. Toksyna orrelanina uszkadza nerki, a pacjent często nie kojarzy objawów z wcześniejszym spożyciem grzybów, co utrudnia diagnozę;
• zatrucie gastryczne (borowik szatański/gołąbek wymiotny) - objawy pojawiają się szybko, bo już w ciągu 30 minut do 3 godzin. Są to typowe dolegliwości żołądkowo-jelitowe: wymioty, biegunka, bóle brzucha;
• zatrucie halucynogenne (muchomor czerwony, muchomor plamisty) - objawy neurologiczne (halucynacje, pobudzenie, senność) występują po 1-2 godzinach. Toksyny izoksazolowe działają na ośrodkowy układ nerwowy, a ich siła może wzrosnąć po suszeniu grzybów.

Długi okres utajenia, zwłaszcza w przypadku toksyn uszkadzających wątrobę i nerki, sprawia, że pacjenci często nie łączą objawów z wcześniejszym spożyciem grzybów. To opóźnia diagnozę i leczenie, które w przypadku niektórych zatruć, na przykład muchomorem sromotnikowym, może decydować o życiu. Dlatego każda nietypowa dolegliwość po spożyciu grzybów, nawet po kilku dniach, powinna być zgłoszona lekarzowi.

Jeżeli po zjedzeniu grzybów pojawiają się jakiekolwiek oznaki zatrucia, należy niezwłocznie zapewnić pomoc lekarską. Przede wszystkim należy skontaktować się z numerem alarmowym 112 albo jak najszybciej przewieźć chorego do szpitala. Co jeszcze bardziej istotne z perspektywy zatrucia grzybami, czekając na pomoc medyczną należy sprowokować wymioty. Te mają na celu usunięcie toksyn z żołądka oraz zapobieganie dalszemu ich wchłanianiu do krwiobiegu, co minimalizuje ryzyko poważnych powikłań narządowych.

Czego nie robić po zatruciu grzybami? Jeśli mamy podejrzenie, że doszło do zjedzenia trujących grzybów, to osobie z objawami zatrucia nie należy podawać mleka i alkoholu. Te bowiem przyśpieszają przenikanie toksyn do krwiobiegu.

Często pacjenci nie kojarzą swoich dolegliwości ze spożyciem grzybów i bagatelizują objawy. A zbyt późna reakcja i brak właściwego leczenia może prowadzić do powstania nieodwracalnych zmian w organizmie, a nawet śmierci. Samo leczenie polega na płukaniu żołądka, podawaniu węgla aktywnego oraz uzupełnianiu płynów i elektrolitów. Hospitalizacja w przypadku zatruć trwa od kilku do kilkunastu tygodni. Lekarze zalecają również, aby badaniu i leczeniu poddały się wszystkie osoby, które jadły potrawę z trującymi grzybami, a nie tylko te, które mają objawy zatrucia.