Child grooming w sieci. Czy wiesz jak uchronić przed nim dziecko?
W dobie powszechnego dostępu do internetu dzieci narażone są na różne niebezpieczne pułapki, w tym child grooming – zjawisko, które polega na nawiązywaniu kontaktu przez dorosłych z zamiarem wykorzystania seksualnego. To działania, które mogą zaczynać się bardzo niewinnie – od zwykłej rozmowy, przez „przyjazne” wsparcie emocjonalne, aż po manipulacje prowadzące do spotkania offline lub wymiany treści seksualnych w internecie. Jak chronić dziecko przed takim zagrożeniem? Zapytaliśmy o to ekspertów.
Child grooming to proces manipulacyjny, który stopniowo prowadzi dziecko do zgody na zachowania, których normalnie by nie zaakceptowało. "Sprawcy często zaczynają od zdobycia zaufania dziecka i swoim manipulacyjnym zachowaniem sprawiają, że czuje się ono wyjątkowe, słuchane i rozumiane" - tłumaczy Julia Norman, psychoterapeutka i interwentka kryzysowa. Z uwagi na to, że dzieci i nastolatkowie nadal rozwijają swoje umiejętności społeczne, mogą nie zdawać sobie sprawy z niebezpieczeństw, a z poczucia niepewności boją się prosić o pomoc dorosłych.
"Dziecko, które doświadczyło przemocy seksualnej, nosi w sobie ogromny ciężar emocji i obawia się o przyszłość. Strach i wstyd często są tak silne, że powstrzymują je przed podzieleniem się tym doświadczeniem z kimkolwiek. Bez odpowiedniego wsparcia, emocje kumulują się, a dziecko próbuje znaleźć rozwiązanie na własną rękę" - wyjaśnia Magda Mroziewicz, psycholog szkolna, konsultantka Telefonu i czatu zaufania dla dzieci i młodzieży 800119119.pl, specjalistka ds. przeciwdziałania przemocy.
Z danych Komendy Głównej Policji wynika, że zjawisko child groomingu w Polsce alarmująco przybiera na sile. W 2019 roku wszczęto 573 postępowania w sprawach dotyczących nawiązywania kontaktu z małoletnimi w celu ich wykorzystania seksualnego. W 2023 roku liczba ta wzrosła do 628, co stanowi wzrost o niemal 10%. Jeszcze bardziej niepokojący jest fakt, że w 2023 roku aż 492 spośród zgłoszonych przypadków dotyczyło małoletnich poniżej 15. roku życia. Eksperci wskazują, że wzrost liczby przestępstw związanych z wykorzystywaniem dzieci w sieci wynika zarówno z postępu technologicznego, który ułatwia sprawcom dostęp do potencjalnych ofiar, jak i z rosnącej świadomości społecznej, by takie przypadki zgłaszać.
"Z niepokojem obserwujemy wzrost liczby zgłoszeń związanych z przestępstwami wobec dzieci w internecie. Niestety, rozwój technologii sprzyja sprawcom, którzy wykorzystują coraz to nowsze kanały komunikacji do nawiązywania kontaktu z dziećmi. Dlatego działania profilaktyczne i edukacyjne, skierowane do rodziców i dzieci, odgrywają kluczową rolę w zapobieganiu takim przestępstwom" - tłumaczy Wanda Mende, Naczelnik Wydziału Profilaktyki Społecznej Komendy Głównej Policji.
Rodzice powinni być wyczuleni na zmiany w zachowaniu dzieci, szczególnie w okresie dojrzewania, kiedy poszukiwanie akceptacji jest wyjątkowo silne. "Dziecko, które jest ofiarą child groomingu, może nagle stać się bardziej wycofane, unikać rozmów o nowych znajomościach internetowych, okazywać strach przed odkryciem jego kontaktów w sieci" - mówi psycholog Magda Mroziewicz. Objawy takie jak obniżone samopoczucie, zaburzenia snu, problemy z koncentracją czy nieoczekiwane zmiany nastroju mogą być dla rodzica tzw. lampką ostrzegawczą.
Kluczowym elementem, który może zapobiec manipulacji dziecka, jest relacja oparta na zaufaniu. Dzieci, które czują się akceptowane i mogą otwarcie rozmawiać z rodzicami, są mniej podatne na wpływy środowiska zewnętrznego. "Czasem zwykłe zainteresowanie sprawami dziecka, słuchanie i akceptacja jego emocji mogą stanowić skuteczną barierę przed zagrożeniami. W budowaniu relacji opartej na zaufaniu pomóc mogą regularne rozmowy na temat tego, co może znaleźć się w internecie, przy jednoczesnym, zrozumieniu faktu, że dziecko ma prawo do prywatności i swoich zainteresowań. Mądre przewodnictwo oparte na szacunku i otwartość na wewnętrzny świat dziecka to działania, które budują odporność na manipulację" - wskazuje psychoterapeutka Julia Norman.
· Rozmawiaj otwarcie o internecie i jego zagrożeniach
Eksperci zgodnie zalecają, by mówić z dzieckiem o bezpieczeństwie w sieci. Dziecko powinno wiedzieć, że nie wszyscy w internecie mają dobre intencje i że warto zgłaszać rodzicom każdą niepokojącą sytuację. "Jeśli dziecko zrozumie, że rodzic jest sojusznikiem, a nie sędzią, szybciej zgłosi nietypowe zachowanie ze strony osoby, z którą rozmawia" - wyjaśnia Wanda Mende.
· Wspieraj, nie oceniaj
W rozmowie o trudnościach dziecka należy unikać osądzania i moralizowania, zamiast tego warto skupić się na wsparciu emocjonalnym: "Dziecko, które czuje się winne lub zawstydzone, będzie miało opory przed podzieleniem się swoimi problemami. Tworzenie bezpiecznej przestrzeni jest kluczowe, by młody człowiek wiedział, że może zwrócić się do dorosłego o pomoc" - mówi Julia Norman.
· Poznaj i kontroluj narzędzia technologiczne
Rodzice mogą wykorzystać dostępne narzędzia kontroli rodzicielskiej, aby ograniczyć możliwość nawiązywania kontaktów z nieznajomymi przez internet. Warto także regularnie przeglądać aktywność dziecka online i omawiać zasady korzystania z internetu.
· Ustal jasne zasady korzystania z internetu
Dobrze jest ustalić z dzieckiem zasady, jak np. nieudostępnianie prywatnych informacji, zdjęć oraz aby nie umawiać spotkań z osobami poznanymi wyłącznie przez internet. Wyznaczenie reguł i ich konsekwentne stosowanie wzmacnia poczucie bezpieczeństwa dziecka.
· Bądź gotowy na szybką reakcję
W przypadku podejrzeń, że dziecko padło ofiarą child groomingu, kluczowa jest szybka, ale spokojna reakcja rodzica. Warto skonsultować się z psychologiem oraz zgłosić sytuację do odpowiednich służb, jak policja. Przeszkoleni funkcjonariusze potrafią przeprowadzić interwencję w sposób delikatny, z uwzględnieniem potrzeb dziecka.
Rozmowy z dziećmi o ich emocjach są niezwykle ważne, zwłaszcza jeśli sytuacja dotyczy tak delikatnej sfery jak przemoc seksualna. Dzieci często czują się winne i myślą, że same sprowokowały takie sytuacje. Rolą rodziców jest zapewnienie ich, że to nie ich wina i padły ofiarami manipulacji.
Ochrona dzieci przed child groomingiem wymaga działań na wielu płaszczyznach - od edukacji o zagrożeniach po regularne, otwarte rozmowy na temat bezpieczeństwa. Statystyki alarmują o wzrastającej liczbie przypadków, dlatego tak ważne jest budowanie relacji z dzieckiem opartej na zaufaniu i wsparciu, co ułatwi szybkie reagowanie na potencjalne zagrożenia.
19 listopada ruszy kampania informacyjna poświęcona zagrożeniom związanym z child groomingiem i sextortion, skierowana do rodziców, nauczycieli oraz dzieci. W jej ramach przygotowane zostaną praktyczne wskazówki, poradniki i materiały edukacyjne, które pomogą rozpoznać sygnały zagrożeń i skutecznie im przeciwdziałać. To ważny krok w stronę bezpieczniejszej przyszłości dzieci w cyfrowym świecie.