Stan wyjątkowy na Litwie. Czym różni się od tego w Polsce?
Rząd Litwy na terenie całego kraju wprowadził stan wyjątkowy, ze względu na naruszenia przestrzeni powietrznej ze strony Białorusi. Oznacza to ograniczenia praw obywatelskich dla mieszkańców i odwiedzających. Tłumaczymy, jakie mogą to być ograniczenia i porównujemy, czym stan wyjątkowy na Litwie różni się od tego w Polsce.
Stan wyjątkowy na Litwie. Powodem groźne balony z Białorusi
Rząd Litwy poinformował we wtorek o wprowadzeniu w kraju stanu wyjątkowego w związku z naruszaniem przestrzeni powietrznej tego państwa przez balony przemytnicze, wypuszczane z terytorium Białorusi.
Według danych MSW Litwy, w tym roku odnotowano około 600 przypadków naruszenia przestrzeni powietrznej przez balony przemytnicze, które nadleciały znad Białorusi. Szczególnie groźne były dla ruchu lotniczego nad lotniskiem w Wilnie, które musiało być kilkukrotnie zamykane w przeciągu ostatnich dwóch miesięcy.
Kiedy może zostać wprowadzony stan wyjątkowy na Litwie?
Stan wyjątkowy na Litwie wprowadzany jest w przypadku zagrożenia porządku konstytucyjnego państwa lub spokoju publicznego. Wtedy Seimas, czyli jednoizbowy parlament Litwy podejmuje decyzję o ogłoszeniu stanu wyjątkowego. Podczas przerwy w obradach parlamentarnych taką decyzję podejmuje Prezydent, który i jednocześnie zwołuje do tego nadzwyczajną sesję Seimasu.
W Polsce stan wyjątkowy jest wprowadzany przez Prezydenta na wniosek Rady Ministrów. Po zaakceptowaniu wniosku przez Prezydenta decyzja jest przekładana do Sejmu, który w głosowaniu jeszcze może ją uchylić. U nas także stan ten wprowadzany jest w momencie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego.
Jak długo będzie trwał stan wyjątkowy na Litwie?
Obecny Stan wyjątkowy na Litwie został wprowadzony na czas nieokreślony, jednak według prawa nie może przekroczyć sześciu miesięcy.
W Polsce stan wyjątkowy może zostać wprowadzony na okres do 90 dni. Niemniej za zgodą Sejmu raz może zostać przedłużony nie dłużej niż o 60 dni. Zarówno na Litwie, jak i w Polsce stan wyjątkowy może zostać zniesiony przed upływem jego terminu.
Na jakim terytorium obowiązuje stan wyjątkowy?
Obecny stan wyjątkowy na Litwie obowiązuje na terytorium całego kraju. Według prawa może być wprowadzany także na określonym obszarze. Taka sytuacja miała miejsce w 2022, gdzie na Litwie obowiązywał stan wyjątkowy tylko w obszarach przy granicy z Rosją i Białorusią.
Podobnie stan wyjątkowy może być wprowadzany w Polsce. Chociażby podczas jedynego stanu wyjątkowego w nowoczesnej historii państwa z 2021 roku stan wyjątkowy został wprowadzony przy granicy z Białorusią.
Stan wyjątkowy na Litwie a swobody
Naturalnie wprowadzenie stanu wyjątkowego na Litwie może wiązać się z pewnymi ograniczeniami obywatelskimi, które są wprowadzane po to, aby ułatwić służbom mundurowym kontrolę sytuacji. Mowa tu m.in. ograniczenie swobody przepływu informacji czy transportu oraz wprowadzanie większej kontroli. Dodatkowo rząd centralny może przejąć część kompetencji samorządów i stworzyć tzw. komendantury, które odpowiadają za utrzymanie bezpieczeństwa i porządku publicznego.
Podobne ograniczenia i działania mogą występować podczas stanu wyjątkowego w Polsce, również z przejmowaniem kompetencji samorządów przez władze centralne w postaci zarządów komisarycznych.
