Zegarki kwarcowe - niegasnąca fascynacja

Rozpoczynając takie rozważania, trzeba odwołać się do wygłoszonego podczas zegarmistrzowskiego kongresu w dniu 5.11.1992 roku wykładu profesora Mrugalskiego, pod tytułem; "Dziś zegary kwarcowe, co będzie jutro?", gdzie już na wstępie prelegent stwierdził: "Jeśli w odpowiedzi na pytanie postawione w tytule oczekiwali Państwo rewelacji - to muszę Państwa rozczarować: w najbliższej przyszłości podstawowym miernikiem czasu będzie w dalszym ciągu zegar (lub zegarek) kwarcowy - jednak w zależności od potrzeb użytkownika i jego możliwości finansowych - znacznie udoskonalony". Rozwijając tę myśl, w dalszej części wykładu profesor wskazywał na jeszcze dokładniejsze działanie zegarka elektronicznego sterowanego kwarcem, nowocześniejsze konstrukcje umożliwiające choćby obniżenie ich ceny, czy większą odporność czasomierzy na czynniki zewnętrzne.

Abstrahując od powrotu na piedestał zegarków mechanicznych (już kiedyś wypowiadałem się na ten temat), jak się dziś okazuje, poza tymi już wtedy wskazanymi i rzeczywiście realizowanymi kierunkami rozwoju zegarków elektronicznych, pojawił się jeszcze jeden zupełnie inny, pewnie "zapożyczony" z zegarków mechanicznych nurt zmian w ich konstrukcji - projektowanie i wykonywanie mechanizmów umożliwiających nietypową konstrukcję układu wskazań, lub zliczanie impulsów i prezentację ich wyników w sposób pozwalający na dedykowanie ich dla konkretnych sytuacji. O wybranych rozwiązaniach i modelach zegarków, w których takie specjalne rozwiązania znalazły zastosowanie kilka słów poniżej, oraz w kolejnych opracowaniach.

Przykładową dla tego punktu, nietypową i swego rodzaju genialną konstrukcję elektronicznego mechanizmu ze stoperem  przedstawiła już ponad 15 lat temu firma ISA. Powszechnie stosowane mechanizmy ze stoperem posiadały (i często dotąd posiadają) nawet 5 niezależnych silników skokowych, gdzie każdy z nich decydował o ruchu jednego mikrowskaźnika zegarka. W rozwiązaniu opatentowanym przez firmę ISA, zastosowanym w jednym z pierwszych mechanizmów oznaczonym symbolem ISA 8151 konstruktorzy przewidzieli tylko dwa silniki skokowe.

Jak można wnioskować z pobieżnej analizy konstrukcji, pierwszy z nich - posiadający dwa rotory (wirniki) generuje impulsy sekundowe wskazówek. Rozwiązanie to pozwoliło znacząco obniżyć awaryjność mechanizmu, ze względu na zmniejszenie ilości zastosowanych stosunkowo najbardziej awaryjnych elementów, jakim jest cewka silnika skokowego, oraz moduł w działającym zegarku. Takie rozwiązanie obniżyło także koszty wytworzenia mechanizmu.

Już w momencie wygłaszania wspomnianego na wstępie wykładu profesora Mrugalskiego, znane i stosowane były rozwiązania układów elektronicznych ze stabilizacją temperaturową pracy, realizowaną poprzez zastosowanie dodatkowego rezonatora kwarcowego o innej temperaturowej charakterystyce. Jednak dopiero w dzisiejszych czasach, pewnie z potrzeby wyróżnienia się z szerokiego grona marek zegarkowych operujących w grupie producentów zegarków elektronicznych, przykładowo marka Certina wprowadza mechanizm "Precidrive" - wyposażony w temperaturowa stabilizację do powszechnego użycia w swoich zegarkach.

Dla zegarków, które obok funkcji wskazywania czasu, coraz częściej są przyjmowane jako element stroju i sposób na wyróżnienie się jego właściciela, stosowane są tak te bardziej funkcjonalne, jak i wyłącznie finezyjne systemy prezentacji wskazań. Ten kierunek zrodzony dość dawno temu w zegarkach mechanicznych i odrodzony w ostatnich latach w tamtej grupie czasomierzy, teraz znajduje  swoje miejsce także w zegarkach elektronicznych.

Najlepszym przykładem takiego rozwiązania jest mechanizm firmy Ronda z serii Mastertech 7000, z panoramicznym datownikiem i wskazaniami dnia tygodnia w systemie retrograde, zastosowanym choćby w modelach Aragon Day Retrograde zwracającej baczną uwagę na wygląd swoich zegarków marki Cover. Za podobne, można przyjąć rozwianie z panoramicznym datownikiem stosowane przez markę ETA , przykładowo dla zegarka Certina.

Dla niektórych, konkretnych wydarzeń i warunków, proces pomiaru i system wskazań mierzonych odcinków może stwarzać dodatkowe wyzwania. Ich realizacja owocuje nietypowymi rozwiązaniami niektórych zegarków elektronicznych. Tak dzieje się przykładowo dla piłki nożnej - jednego z najpopularniejszych sportów w świecie. Czterdziestopięciominutowe odcinki czasowe połówek meczu, ewentualne dogrywki, doliczone czasy gry - wszystkie te warianty można objąć posługując się prostym czasomierzem wyposażonym w stoper i ludzką pamięcią. By tę pamięć kibic stadionowy mógł wyłączyć  - co jest wyzwaniem dla konstruktorów funkcjonalnych urządzeń, w roku mistrzostw świata w piłce nożnej, firma Tissot wyemitowała specjalny czasomierz.

Rozwiązanie jest kierowane do kibica stadionowego, bo o tego telewizyjnego zadba redakcja programu pokazując w sposób ciągły wskazania czasu oglądanego piłkarskiego spotkania. Wracając do zegarka Tissot, to w tym dedykowanym piłce nożnej rozwiązaniu, centralna - cienka wskazówka informuje o upływie minut stopera, rozpoczynając swą pracą od zera - dla pomiaru regulaminowych połówek meczu i od 45 - dla pomiaru dogrywek.

Wskazówka usytuowana na godzinie drugiej - pokazuje mierzoną część meczu, zmieniając swoją położenie wedle ustalonego cyklu -  po zatrzymaniu i kolejnym uruchomieniu stopera. Są nimi w kolejności: pierwsza połowa meczu, druga, pierwsza dogrywka i druga dogrywka. Sekundy odcinka pomiarowego prezentuje wskazówka umieszczona na godzinie dziesiątej. Na godzinie szóstej znajduje się, odmierzająca nieprzerwanie czas, wskazówka sekundowa zegarka.

W tych wyjątkowych rozwiązaniach mechanizmów elektronicznych,  prym wiodą oczywiście producenci japońscy, ale jak widać na powyższym przykładzie zegarka Tissot, także szwajcarscy producenci podejmują tego rodzaju wyzwania. Do wyjątkowych, lub dedykowanych rozwiązań zegarków elektronicznych z mechanicznym układem wskazań (bo na ciekłokrystalicznym można zrobić praktycznie wszystko), można wracać jeszcze wiele razy.

Władysław Meller