Nadchodzące zaćmienie pozbawi prądu Europę

Początek astronomicznej wiosny przyniesie nam bardzo rzadko spotykane zjawisko. Księżyc na nieco ponad 2 godziny zaćmi Słońce nad Polską. Będzie to pierwsze zaćmienie Słońca od 4 lat. Gdzie i kiedy będzie można zobaczyć ten niesamowity spektakl?

W Europie, północnej Afryce i zachodniej Azji w pierwszy dzień wiosny, 20 marca, będzie można ujrzeć zaćmienie Słońca. Najbardziej widowiskowo zapowiada się ono na Wyspach Owczych, archipelagu Svalbard oraz na biegunie północnym. W tym ostatnim miejscu Słońce wzejdzie zaćmione po raz pierwszy po półrocznej nocy polarnej.

Tak całkowite zaćmienie Słońca będzie wyglądać w Arktyce.

To właśnie dlatego biegun północny czeka najazd naukowców i turystów, którzy chcą ujrzeć to fascynujące zjawisko w jednym z najbardziej niedostępnych miejsc na świecie. Słońce zniknie tam całkowicie na prawie 3 minuty. Nie można go przegapić, ponieważ kolejne całkowite zaćmienie na Starym Kontynencie zdarzy się dopiero za 11 lat.

Nad Polską zniknie 75 procent Słońca

W Polsce też ujrzymy to niecodzienne zjawisko, o ile oczywiście pozwoli nam na to pogoda. U nas będzie to zaćmienie częściowe, a to oznacza, że Księżyc w nowiu zasłoni tylko część słonecznej tarczy, ale co ważne, tą większą część. Największy fragment Słońca zniknie nam z oczu na krańcach północno-zachodnich.

Z wybrzeży Bałtyku, na odcinku od Świnoujścia do Mrzeżyna, Księżyc zasłoni aż 75 procent słonecznej tarczy. Mniej okazałe będzie zaćmienie na krańcu południowo-wschodnim, a więc w Bieszczadach, gdzie przysłonięciu ulegnie 60 procent słonecznej tarczy. Różnica między przeciwległymi krańcami Polski kolosalna nie będzie, dlatego ważniejszym wyznacznikiem tego skąd będziemy prowadzić obserwacje, powinna być dla nas pogoda.

Zaćmienie rozpocznie się, w zależności od regionu, między godziną 9:40 a 9:50, a skończy się między 12:00 a 12:10. Faza maksymalna zjawiska, a więc ten najbardziej oczekiwany moment, gdy Księżyc przysłaniać będzie największą część Słońca, nastąpi między godziną 10:50 a 11:00.

Obrączkowe zaćmienie dopiero za 60 lat

Zaćmienie Słońca powstaje, gdy Ziemia, Księżyc i Słońce ustawiają się na jednej linii. Może więc do niego dojść tylko wówczas, gdy nasz naturalny satelita znajduje się w nowiu. Jednak nie każdy nów oznacza zaćmienie, bo orbita Księżyca nie jest idealne pozioma, lecz nachylona.

Animacja przebiegu zaćmienia Słońca 20 marca 2015 roku nad Europą. Dane: NASA.

To sprawia, że podczas nowiu raz Księżyc znajduje się powyżej, a raz poniżej Słońca. Jednak kilka razy w ciągu roku gdzieś na świecie i co kilka lat w Polsce, zdarza się, że Księżyc przebiega przez słoneczną tarczę, zazwyczaj tylko częściowo ją przysłaniając.

Całkowite jej zasłonięcie ma miejsce w naszym kraju raz na bardzo wiele lat. Najbliższe, tzw. zaćmienie obrączkowe, gdy Słońce przypominać będzie pierścionek, zdarzy się 13 lipca 2075 roku. Wcześniej zaćmienia o sporej fazie zdarzą się 12 sierpnia 2026 roku, 1 czerwca 2030 roku, a szczególnie 21 czerwca 2039 i 11 czerwca 2048 roku.

Grafika  przebiegu zaćmienia Słońca 20 marca 2015 roku nad Europą. Dane: NASA.

Miejmy nadzieję, że pogoda pozwoli nam na obserwacje, ponieważ kolejna szansa na zobaczenie zaćmienia nastąpi dopiero za 6 lat, ale będzie to niemal niezauważalne zjawisko, z powodu niewielkiej fazy. Bardziej urodziwe będzie zaćmienie w 2022 roku.

Możliwe przerwy w dostawach prądu

Europejska Sieć Operatorów Systemów Przesyłowych Energii Elektrycznej (ENTSO-E) informuje, że z powodu zaćmienia Słońca może nastąpi spadek mocy elektrowni słonecznych, nawet o ponad 30 procent. Szczególnie da się to we znaki w regionach północnych i północno-zachodnich Europy, gdzie pozyskiwanie energii słonecznej jest najbardziej rozwinięte, a Księżyc zasłoni największą część słonecznej tarczy.

Jeśli dodatkowo niebo będzie całkowicie zachmurzone, może to doprowadzić do przerw w dostawach energii elektrycznej, produkowanej przez panele słoneczne. Na przykład w Niemczech nastąpi spadek produkcji energii z 40 do 17 GW. W Polsce nie powinno być to odczuwalne, bo u nas energii elektrycznej ze Słońca produkuje się wciąż bardzo niewiele, poniżej 7 MW.