Czy pierwsi Piastowie byli Słowianami? Przełomowe badania Polaków

Pochodzenie i obecność pierwszych Słowian jest tematem dyskusji już od wielu lat. Obecnie istnieją dwie hipotezy - jedna mówi o tym, że byli tu od zawsze, druga, że pojawili się później w miejsce Germanów.

Publikacja dotycząca Słowian ukazała się niedawno na łamach "Genome Biology". Autorami jest interdyscyplinarny zespół, w skład którego weszli naukowcy z  Instytutu Chemii Bioorganicznej PAN w Poznaniu i wydziałów Biologii i Historii UAM pod kierownictwem prof. Marka Figlerowicza.

Zwrócił jednak uwagę, że obie hipotezy są w zasadzie nieprawdziwe. ― Bo nie jest prawdą, że żyli tu Słowianie; tu po prostu mieszkali ludzie, którzy byli bardzo podobni do generalnie wszystkich innych sąsiadów żyjących u południowego wybrzeża Bałtyku, czyli na terenie współczesnej Polski żyli ludzie, którzy byli podobni do ludzi z północnych Niemiec, byli podobni do tych, którzy żyli w Danii w tamtym okresie, czyli 2000 lat temu, byli podobni do Litwy, Łotwy — czyli tamtych ludzi też tamtych czasów — skomentował prof. Figlerowicz.

W pierwszych wiekach na tereny współczesnej Polski przybyła grupa migrantów z północy, która wędrowała na południe wzdłuż Wisły, mieszając się z lokalną ludnością. Szczątki osób z tej grupy okazały się niezwykłą pomocą dla naukowców, ponieważ grzebali oni swoich zmarłych, dzięki czemu można zdobyć materiał do badań. Ówcześnie panujące na tych terenach kultury kremowały ciała, przez co pozostawały po nich wyłącznie ślady kulturowe, a nie biologiczne.

― I to, co nam się udało zrobić, to właśnie to, że obserwowaliśmy migrantów, którzy przechodzili przez Polskę i mieszali się z ludnością lokalną. I te domieszki pokazywały nam, kim była ta ludność lokalna. Okazuje się, że ta ludność była generalnie podobna do tych, którzy żyli wzdłuż całego południowego wybrzeża Bałtyku. I mieszanka dała wszystko, co jest potrzebne, żeby powstało społeczeństwo państwa Piastów. To pokazuje, że wszystkie twory, które ludzie wymyślali — Goci, Słowianie itd., że to tylko pojęcia, one nie mają dużo wspólnego z genetyką i historią biologiczną tych ludzi — powiedział poznański naukowiec.

Według jednej z hipotez Słowianie pojawili się w Europie nie wcześniej niż w VI wieku n.e. Inna mówi z kolei, że zamieszkiwali tereny między Wisłą a Odrą na długo przed Okresem Wędrówek Ludów (okres pomiędzy najazdem Hunów na Europę w 375 r. n.e. a podbojem Italii przez Longobardów w 568 roku).

Aby rozwiązać problem braku dowodów genetycznych, badacze wykorzystali pochówki związane z kulturą wielbarską, która istniała w dorzeczu Wisły między I a V wiekiem n.e. Jak tłumaczy Marek Fiedorowicz, większość teorii wiąże jej powstanie z migracją północnych ludów zwanych potocznie Gotami. Żyli oni obok praktykującej kremację kultury przeworskiej. Ich końcowy etap współistnienia przypadał na okres wędrówek ludów. Późniejsze, bardziej jednorodne kultury są powszechnie utożsamiane przez archeologów ze Słowianami, którzy wciąż kontynuowali kremację zmarłych. Sytuacja zmieniła się po chrzcie dynastii rządzącej w 966 roku.

― W V wieku n.e. zakończyły się zasadnicze procesy demograficzne kształtujące strukturę genetyczną populacji zamieszkującej obszar współczesnej Polski w X-XII wieku n.e. Innymi słowy, rezultaty naszych badań wskazują, że do ukształtowania się struktury genetycznej mieszkańców państwa Piastów, nie była konieczna żadna dodatkowa migracja mająca miejsce po V wieku n.e. Przedstawione wyniki są zatem zgodne z hipotezą zakładającą genetyczną kontynuację w pierwszym tysiącleciu n.e. na obszarze środkowo-wschodniej Europy - podkreślili naukowcy Instytutu Chemii Bioorganicznej PAN w Poznaniu

Literatura źródłowa: Stolarek, I., Zenczak, M., Handschuh, L. et al. Genetic history of East-Central Europe in the first millennium CE. Genome Biol 24, 173 (2023). https://doi.org/10.1186/s13059-023-03013-9