Krzemienne narzędzia znalezione w polskiej jaskini mogą mieć 500 tys. lat!
To jedne z najstarszych wytworów, które powstały z rąk człowieka, znalezione w Polsce. Narzędzia krzemienne odkryte ponad 50 lat temu w jaskini Tunel Wielki znajdującej się w Ojcowskim Parku Narodowym są znacznie starsze, niż wcześniej myślano. Nowsze analizy znaleziska wykazały, że mogą mieć one nie kilkadziesiąt tysięcy, ale nawet około pół miliona lat.
- Kilkadziesiąt lat temu w czasie wykopalisk w jaskiniach na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej, archeolodzy odkryli liczne zabytki i kości.
- Niestety większość z nich od razu po wykopaliskach trafiła do kartonów, a w nich do magazynu.
- Nowe odkrycie zawdzięczamy dr Małgorzacie Kot z Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, która postanowiła odkurzyć spakowane znaleziska i poddać je szczegółowej analizie.
Znaleziska znacznie starsze niż dotychczas sądzono
Naukowcy sądzili, że ślady po obecności człowieka w Jaskini Tunel Wielki mają nie więcej niż 40 tysięcy lat. Jednak eksperci z Uniwersytetu Warszawskiego, Polskiej Akademii Nauk i Uniwersytetu Wrocławskiego - archeolodzy, paleontolodzy, paleobotanicy i geolodzy - przyjrzeli się ponownie zabytkom i kościom znalezionym w górnej warstwie gleby w jaskini.
Zaczęło się od spostrzeżenia eksperta zajmującego się szczątkami drobnych ssaków, dr Claudio Berto. Powiedział, że analizowane przez niego gatunki z pewnością są starsze niż 40 tys. lat i mogą mieć nawet pół miliona lat.
Wśród kości pozostałych po zwierzętach były zarówno te należące do mniejszych gatunków, jak i również do znacznie większych. Badacze rozpoznali m.in. wilka mosbacheńskiego (Canis mosbachensis), likaona — z rodziny psowatych (Lycaon lycaonoides), ale też przodka niedźwiedzia jaskiniowego i dwa gatunki kotowatych — lwa jaskiniowego i jaguara. Wszystkie z nich występowały na naszych ziemiach 450-550 tys. lat temu.
W tej samej warstwie gleby, oprócz kości odnaleziono także około 40 krzemiennych elementów - od gotowych narzędzi po odłupane elementy pozostałe po ich tworzeniu.
Skoro zabytki te pochodzą z tej samej warstwy, co kości, oznacza to, że ich wiek jest bardzo zbliżony. W takim przekonaniu utwierdziły nas też ponowne badania wykopaliskowe przeprowadzone w jaskini 2018 r. Potwierdziły one układ warstw opisany przez badaczy pół wieku temu. Dodatkowo odkryliśmy kolejne odpadki poprodukcyjne i kości zwierzęce.
Odnalezione fragmenty zwierząt prawdopodobnie mogły zamieszkiwać jaskinię, ale niekoniecznie spotykały się z ludźmi, czy były ich pożywieniem. Jak uważają naukowcy, ówcześni preferowali mniej groźne gatunki, jak np. jelenie czy nosorożce. Poza tym odnalezione kości nie noszą śladów cięcia ani obróbki.
Do tej pory znano tylko dwa miejsca na obszarze obecnej Polski, gdzie odkryto równie stare zabytki krzemienne — w miejscowości Trzebnica i Rusko w woj. dolnośląskim. Nie ma starszych pozostałości po obecności człowieka na naszych terenach.
Narzędzia nie zostały wykonane przez naszego przodka
Choć narzędzia wykonane zostały przez gatunek należące do rodziny człowiekowatych, to trzeba zaznaczyć, że nie był to nasz przodek. Wykonane były bowiem przez Homo heidelbergensis, który był przodkiem naszego krewniaka — neandertalczyka.
— Zdziwiło nas, że pół miliona lat temu ludzie na tym obszarze przebywali w jaskiniach, bo nie były to najlepsze miejsca do obozowania. Wilgoć i niska temperatura zniechęcały do tego. Z drugiej strony jaskinia stanowi naturalne schronienie. Jest zamkniętą przestrzenią, daje poczucie bezpieczeństwa. Odnaleźliśmy ślady mogące wskazujące na to, że przebywający tam człowiek używał ognia, co zapewne pomagało oswoić te ciemne i wilgotne miejsca — powiedziała dr Kot.
Badacze liczą, że oprócz tych narzędzi uda się odnaleźć również kości człowieka heidelberskiego. Byłyby to najstarsze odnalezione kości w Polsce. Dotychczasowy rekord wieku należy do neandertalczyka i wynosi co najmniej 50 tys. lat.
Materiał źródłowy: Kot, M., Berto, C., Krajcarz, M.T. et al. Frontiers of the Lower Palaeolithic expansion in Europe: Tunel Wielki Cave (Poland). Sci Rep 12, 16355 (2022). https://doi.org/10.1038/s41598-022-20582-0, CC BY 4.0
