Największe imperia w historii
Gatunek homo sapiens jako anatomicznie odrębny liczy sobie około 200 tysięcy lat przy czym w pełni współczesna wersja naszego gatunku to ostatnie 40-50 tysięcy lat. Pisana historia jest jeszcze krótsza, ale w jej trakcie istniały imperia tak potężne, że dziś trudno je sobie nawet wyobrazić. A oto największe spośród nich.
1. Cesarstwo Brazylii
Państwo to istniało bardzo krótko, w latach 1822-1889, a powstało ono w ten sposób, że następca brazylijskiego tronu książe Piotr (zwany później cesarzem Piotrem I), syn króla Portugalii Jana VI, zerwał unię realną z imperium ojca i ogłosił niepodległość. Żyło ono we względnym pokoju, jednak przetrwało tylko jedną dynastię - już syn Piotra I - Piotr II - musiał poddać się w wyniku zamachu stanu wojskowej junty pod przywództwem Manuela Deodora da Fonseki. Miało ono powierzchnię 8.5 miliona kilometrów - tyle dziś liczy sobie republika Brazylii, która jest piątym co do wielkości krajem świata.
2. Wielki Kalifat Islamski
Pierwszy z kalifatów, powstały po śmierci proroka Mahometa w roku 632 zarządzany był przez Abu Bakra, któremu udało się zdobyć lojalność trzech innych kalifów (wszyscy oni należeli do grupy 10 najbliższych kompanów proroka, byli czymś na kształt apostołów, Abu Bakr był najstarszy) - co w bezpośrednim tłumaczeniu znaczy „następcę” (Mahometa, oczywiście). Stworzony przez Abu Bakra kraj rozpoczął podbój, który w roku 661 zakończył się imperium o powierzchni 9 milionów kilometrów kwadratowych - czyli nieco mniejszej niż dzisiejsze Chiny i Stany Zjednoczone (kraj nr 3 i 4 na liście największych).
3. Imperium Portugalskie
Imperium Portugalskie było pierwszym imperium globalnym - trwało ono niemal przez sześć wieków, a rozpoczęło się od podboju należącej dziś do Hiszpanii Ceuty - miasta położonego na cyplu po przeciwnej stronie Gibraltaru, w Afryce. Poprzez sprawny kolonialny podbój rozciągnęło się ono na dalszą część Afryki i Azji, a także do Ameryki Południowej (późniejsza Brazylia). Oficjalnie istniało ono do roku 2002, gdy niepodległość uzyskał Timor Wschodni, ale na znaczeniu mocno straciło ono już w roku 1822 po uzyskaniu niepodległości przez Brazylię. Miało ono powierzchnię 10.4 miliona kilometrów kwadratowych i było najdłużej istniejącym imperium kolonialnym. Dziś podzielone jest ono na 53 niepodległe kraje.
4. Kalifat Bagdadzki
Państwo to, pod rządami dynastii Abbasydów, istniało w latach 750-1258 na Bliskim Wschodzie, a od roku 762 miało ono swoją stolicę w Bagdadzie. Warto odnotować fakt, że to właśnie tam miał miejsce złota era islamu (rozpoczęta już za panowania wcześniejszego Kalifatu Umajjadzkiego, o czym dalej), tam naprzód ruszyły wszystkie dziedziny nauki, edukacji i filozofii, a przedstawiciele tych dziedzin byli celebrowani i wynagradzani tak jak dzisiejsze gwiazdy sportu czy muzyki. Imperium to przed rozpadem liczyło sobie 11.1 miliona kilometrów kwadratowych.
5. Francuskie imperium kolonialne
Francuzi nie zaczęli kolonizacji tak szybko jak Portugalczycy, lecz biorąc pod uwagę powierzchnię zdobytych ziemi, byli skuteczniejsi. Od XVII wieku do dekolonizacji przeprowadzonej w latach 60 XX wieku rozrosło się ono do 13 milionów kilometrów kwadratowych, a w swoim czasie ustępowało ono rozmiarami tylko imperium brytyjskiemu.
6. Dynastia Yuan
Była to mongolska dynastia, która zarządzała imperium chińsko-mongolskim w latach 1279-1368 - a powstała ona dzięki Kubilaj-chanowi - wnukowi samemu Czyngis-chana, który mianował się pierwszym cesarzem Chin. Panowanie tej dynastii uważane jest za jeden z najlepszych okresów w historii Państwa Środka - kwitła religia, nauka, ekonomia, edukacja, uporządkowana została administracja. Upadło ono gdy punkt krytyczny osiągnęła napędzana korupcją inflacja, a szalę goryczy przelała (dosłownie) Żółta Rzeka, która wylała wywołując wielki kryzys. Imperium to miało powierzchnię 14 milionów kilometrów kwadratowych - tyle ile liczy sobie cała Antarktyka.
7. Dynastia Qing
Zwana była też ona dynastią mandżurską, a była ona ostatnią dynastią panującą w Chinach - od roku 1644 do 1912. Pod jej władaniem znalazły się nie tylko Chiny, lecz także Tajwan, Tybet, wielkie połacie Azji Środkowej i Mongolia, a udało jej się także zwasalizować Koreę i dzisiejszy Wietnam (wówczas Annam). Pierwsza połowa panowania tej dynastii miała miejsce pod znakiem rozkwitu gospodarczego i kulturalnego, jednak w drugiej miał miejsce gospodarczy regres naznaczony wieloma buntami i powstaniami. Jej rządy zakończył się po ataku Janii, Francji i Wielkiej Brytanii, do której w rozbiorze Chin dołączyły później także Niemcy i Rosja. Imperium to w okresie największego rozkwitu rozciągało się na 14.7 miliona kilometrów kwadratowych.
8. Kalifat Umajjadów
Kalifat pod rządami dynastii Umajjadów istniał w latach 661-750 - był on największym muzułmańskim państwem w historii. To w trakcie jego panowania rozpoczęła się złota era islamu. Początkowo miał on swoją siedzibę w Mecce, ale przeniósł się do Damaszku skąd był bardzo sprawnie zarządzany (uważa się tamtejszą administrację za wzorową po dziś dzień), kwitł pod kątem ekonomii i kultury, a do tego był państwem bardzo tolerancyjnym. Rozpadł się on jednak w wyniku rewolucji i wojen domowych.
9. Hiszpańskie imperium kolonialne
Istniało ono od XV do XX wieku i w jego składzie znaleźć można było dzisiejsze kraje z Europy, obu Ameryk, Afryki, Azji i Oceanii - to o nim jako pierwszym mówiło się jako o „imperium, nad którym nigdy nie zachodzi słońce” (słowa te autorstwa Karola V Habsburga). Rozpoczęło się ono wraz ze zjednoczeniem Hiszpanii, a zakończyło wraz z uzyskaniem niepodległości przez ostatnie kraje Afrykańskie, choć tak naprawdę na znaczeniu straciło ono sporo już w wieku XIX gdy w Ameryce Łacińskiej miał miejsce szereg wojen narodowowyzwoleńczych. Miało ono powierzchnię 19.4 miliona kilometrów kwadratowych, a więc o 2.5 miliona większą od największego dziś kraju - Rosji.
10. Imperium Rosyjskie
Rosja jest dziś największym krajem świata, ale brakuje jej sporo do dawniejszej glorii z lat 1721 - 1917, a więc do rewolucji październikowej. Było ono w posiadaniu dużej części Europy Wschodniej, Azji, a także posiadało Alaskę, która została sprzedana Stanom Zjednoczonym w XIX wieku. Liczyło sobie ono aż 22.8 miliona kilometrów kwadratowych, lecz pomimo takiego rozmiaru nie było w stanie konkurować z największymi potęgami swoich czasów, bo duża część jego terytorium była bardzo słabo zagospodarowana.
11. Imperium Mongolskie
Słynny Czyngis-chan był w stanie stworzyć imperium, które istniejąc w latach 1206-1368 rozrosło się na obszar 33 milionów kilometrów kwadratowych. Mongołom w ramach podbojów udało się dotrzeć nawet do terytorium Polski (na obrazie bitwa pod Legnicą) i Węgier, a podbój został zatrzymany wraz ze śmiercią rządzącego Ugedeja, na którego pogrzeb, zgodnie z tradycją, musiał przybyć Batu-chan (wnuk Czyngis-chana) - był on zatem zmuszony wycofać się już terenu Węgier i rozpocząć żmudną drogę powrotną. Dalej nie udało się później Mongołom dotrzeć, choć do Polski witali oni kilkukrotnie (nie były to jednak przyjacielskie wizyty). Imperium rozpadło się będąc podzielonym na mniejsze państwa rządzone przez wnuków Czyngis-chana.
12. Imperium Brytyjskie
Nic co powstało w historii ludzkości nie może równać się jednak rozmiarami z Imperium Brytyjskim, które pokrywało obszar 35.8 miliona kilometrów kwadratowych (22.63% całej powierzchni lądowej Ziemi) - żyło w roku 1925 20% całej ludzkiej populacji - 478 milionów osób. Upadek imperium rozpoczął się po zakończeniu pierwszej wojny światowej, a zakończył po drugiej - proces dekolonizacji skończył się w roku 1997 wraz z przekazaniem Hongkongu Chinom.
