Skarb na cmentarzu. 1900-letnia rzymska lampa w kształcie maski

Znalezisko pochodzi z II wieku n.e. i zostało odkryte w jednym z grobów dawnego miasta Ceuclum, zamieszkanego przez Batawów - germański lud sprzymierzony z Rzymem, po raz pierwszy wzmiankowany przez Juliusza Cezara w "Wojnie galijskiej" (jego pamiętniki opisujące 7 lat wojen galijskich).

Na skutek wewnętrznych tarć mieli opuścić swe pierwotne siedziby i osiedlić się u ujścia Renu, przede wszystkim na tzw. wyspie batawskiej pomiędzy rzekami Oude Rijn i Waal/Moza. Od 12 r. p.n.e. teren Batawów odgrywał ważną rolę przy organizacji wypraw rzymskich w głąb Germanii, a oni sami byli szczególnie cenieni jako żołnierze i wchodzili w skład gwardii cesarskiej.

Dotychczas przebadano zaledwie 15 proc. cmentarzyska, a już udało się zarejestrować ponad 85 pochówków. Wspomniany artefakt znaleziono przy jednym z nich, a chodzi o lampę oliwną, który zachwyca stanem zachowania oraz niezwykłymi zdobieniami.

Otwór do wlewania oleju znajduje się w otwartych ustach maski, przedstawiającej najpewniej satyra z szeroko rozwartymi oczami, gęstymi brwiami i długimi lokami. Na jego czole wyrzeźbiono też muszlę, z której wyrasta liściasty ornament przypominający hełm lub koronę.

Forma maski teatralnej nie jest przypadkowa. W kulturze rzymskiej chętnie wykorzystywano motywy teatru greckiego, gdzie przesadne rysy masek podkreślały emocje i pozwalały aktorom wcielać się w różne role. Motywy te trafiały nie tylko do architektury i sztuki, lecz także do przedmiotów codziennego użytku, jak właśnie lampy.

W kontekście pogrzebowym lampa miała znaczenie symboliczne - światło towarzyszyło zmarłym, wskazując im drogę do podziemi. Oprócz niej na miejscu odkryto także inne dary grobowe - talerze terra sigillata sprowadzane z Galii, lokalną białą ceramikę, szklane naczynia, brązowe misy i biżuterię. Wszystkie świadczą o wysokim statusie mieszkańców Ceuclum i ich szerokich powiązaniach handlowych w ramach całego imperium.