Sztuka sprzed 43 tys. lat. Odcisk palca, który zmienia historię
Odkrycie z hiszpańskiej jaskini może przewrócić do góry nogami nasze wyobrażenie o neandertalczykach. Archeolodzy znaleźli granitowy otoczak z czerwonym punktem w miejscu nosa - ich zdaniem to celowo naniesiony odcisk palca sprzed 43 tys. lat i dowód na symboliczną sztukę.
Niezwykłe znalezisko w jaskini San Lázaro na obrzeżach Segowii w Hiszpanii może zmienić nasze spojrzenie na neandertalczyków. Archeolodzy odkryli tam ponad 20-centymetrowy granitowy otoczak z czerwonym odciskiem palca, który mógł przedstawiać symboliczną twarz. Zdaniem naukowców kamień został celowo wybrany ze względu na swój kształt, przypominający ludzką twarz, a czerwony pigment w miejscu odpowiadającym nosowi to najstarszy znany kompletny odcisk ludzkiego palca i jeden z najstarszych przykładów tzw. symbolicznej sztuki przenośnej w Europie.
Kamień miał nietypowy kształt i czerwoną plamę z ochry, co natychmiast przykuło naszą uwagę. Wszyscy myśleliśmy: "To wygląda jak twarz"
Najstarszy odcisk palca i świadectwo neandertalskiej symboliki
Badacze postanowili sprawdzić, czy czerwony punkt został naniesiony celowo. W tym celu skontaktowali się z policyjnymi ekspertami kryminalistycznymi, którzy potwierdzili, że faktycznie mamy do czynienia z odciskiem palca dorosłego mężczyzny. Co więcej, pigment zawierał tlenki żelaza i minerały ilaste, których nie było w okolicach jaskini, co oznacza, że musiał zostać przyniesiony z innego miejsca.
Czy neandertalczycy tworzyli sztukę? Debata trwa
Archeolodzy sugerują, że mamy tu do czynienia z efektem pareidolii, czyli rozpoznawaniem znanych kształtów (np. twarzy) w przypadkowych obiektach, która mogła zainspirować akt symboliczny. Uważają też, że znalezisko wzmacnia tezę o zdolności neandertalczyków do symbolicznego i artystycznego myślenia, co dotąd przypisywano wyłącznie Homo sapiens.
To, że kamień został wybrany ze względu na swój wygląd i oznaczony ochrą, świadczy o istnieniu ludzkiego umysłu zdolnego do symbolizacji, wyobraźni i przypisywania znaczenia przedmiotom. Możemy wyróżnić trzy podstawowe procesy poznawcze: mentalne wyobrażenie, celową komunikację i przypisywanie znaczenia, a to są fundamenty sztuki prehistorycznej
Choć wiele osób wciąż podważa artystyczne zdolności neandertalczyków, to zdaniem Álvareza Alonso taka interpretacja wynika z uprzedzeń. Przekonuje on, że gdybyśmy mieli otoczak z czerwoną plamą sprzed 5 tys. lat wykonany przez Homo sapiens, nikt nie miałby wątpliwości, że to sztuka, ale gdy chodzi o neandertalczyków, pojawiają się opory: "Myślę, że to często niezamierzone uprzedzenia. Dlaczego neandertalczyk miałby widzieć ten kamień inaczej niż my? Przecież oni też byli ludźmi".
