Na ratunek cennym danym
Awaria, uszkodzenie struktury plików czy beztroskie działanie użytkownika to najczęstsze przyczyny utraty ważnych danych zapisanych na nośnikach. Pokazujemy, jak odzyskać informacje z urządzeń flash.
Odzyskiwanie danych z nośników zawierających pamięć flash, takich jak pendrive'y, karty pamięci czy dyski SSD, np. nie różni się zasadniczo od odzyskiwania plików z tradycyjnych dysków magnetycznych. W każdym przypadku za strukturę danych, sposób ich przechowywania oraz zarządzanie odpowiada ten sam system plików (np. FAT, NTFS). Różnicą jest tylko zastosowane medium fizyczne. W pamięciach flash są to elektroniczne komórki mogące przybrać wartość 0 lub 1, w dyskach twardych - powierzchnia magnetyczna z możliwością zapisu ciągów binarnych.
System plików to z kolei struktura logiczna. Dzięki jej właściwościom można odzyskać skasowane czy utracone pliki. Gorzej, jeśli uszkodzeniu ulegnie jeden z podstawowych elementów systemu plików, np. tablica FAT, czyli zbiór informacji o położeniu poszczególnych plików i folderów. Jednak i w tym przypadku można odzyskać dane, choć jest to trudniejsze.
Najgorzej jest wtedy, kiedy ma miejsce fizyczne uszkodzenie komórek pamięci. Niestety, to duża wada technologii flash, gdzie każda komórka może być zapisana tylko określoną ilość razy. Powyżej tej wartości producent nie odpowiada za poprawne dalsze działanie, co nie oznacza jednak, że po osiągnięciu limitu np. 100 tys. cykli dana komórka od razu stanie się bezużyteczna. Dyski twarde magnetyczne mają tę przewagę, że w podobnej sytuacji martwy sektor jest natychmiast zamieniany na zdrowy z tzw. puli zapasowej.
Karty pamięci i pendrive'y
Jeżeli używana przez ciebie karta pamięci w aparacie fotograficznym, odtwarzaczu mp3 czy fotobanku przestanie działać, a masz na niej zapisane ważne pliki, nic nie rób. Nie wykonuj dodatkowych zdjęć i nie formatuj jej. Wyłącz urządzenie, a kartę umieść w zewnętrznym czytniku.
Jeśli karta ma możliwość mechanicznej, np. za pomocą suwaka, blokady zapisu, należy z niej skorzystać. Od tej chwili nic nie zwiększy rozmiaru uszkodzeń. Z zewnętrznego czytnika warto korzystać, ponieważ podłączając urządzenie bezpośrednio, można narazić je na zapisanie dodatkowych informacji bez twojej wiedzy. To może doprowadzić do zamazania istotnych danych. Poza tym nie każde urządzenie podłączone do komputera jest widziane przez system jako dysk wymienny, a to jest niezbędne do poprawnej pracy aplikacji odzyskujących dane.
Warto przypomnieć, że są sytuacje, kiedy w urządzeniu nie można odczytać karty, a w czytniku -już tak. Wystarczy wówczas przenieść pliki do komputera, a w przypadku problematycznej karty zastosować polecenie format.
Jeżeli na uszkodzonym nośniku znajdowały się cenne informacje i nie chcesz rezygnować z późniejszej możliwości oddania karty do specjalistycznej firmy, najlepiej będzie wykorzystać program, który nie pracuje bezpośrednio na karcie. Takie oprogramowanie najpierw tworzy jej obraz i dopiero z niego próbuje odzyskać dane. Przykładem może być aplikacja SanDisk RescuePRO dodawana do wybranych modeli nośników tej firmy.
Z pendrive'em trzeba postąpić podobnie, a ponieważ jest on już tak naprawdę kartą pamięci z wbudowanym złączem USB, wystarczy podpiąć go do wolnego gniazda w komputerze. Nie należy przy tym korzystać z kabli (przedłużaczy) ani portów wyprowadzonych bezpośrednio do złączy na obudowie. Aby uzyskać najlepszą jakość połączenia, trzeba użyć portów wlutowanych bezpośrednio w płytę główną.
Dyski SSD
Na dysku twardym najczęściej zainstalowany jest system operacyjny, który nieustannie wykonuje operację zapisu dla własnych potrzeb bez wymuszonego działania użytkownika. Może np. w danej chwili pobrać nowe aktualizacje lub rozpocząć defragmentację. Jeśli zauważyłeś jakiekolwiek nieprawidłowości w pracy dysku albo sam skasowałeś istotne dane, należy odłączyć dysk systemowy i podłączyć go do innego komputera.
Dobrym rozwiązaniem jest dzielenie dysku na partycje. Jeżeli stracisz dane z partycji, na której nie ma systemu (ani pliku wymiany), nie musisz przekładać napędu do innego komputera. W obu sytuacjach powinieneś jednak przestrzegać pewnych zasad, zanim przystąpisz do odzyskiwaniadanych. Pod żadnym pozorem nie należy niczego zapisywać na danej partycji ani instalować na niej oprogramowania do odzyskiwania.
Niebezpieczna dla utraconych plików jest także defragmentacja. Jeśli w systemie jest zaprogramowany harmonogram jej przeprowadzania, należy go wyłączyć. Kolejna ważna uwaga dotyczy sposobu wyłączania komputera po utracie danych z partycji systemowej. Nie należy wyłączać komputera za pomocą domyślnych opcji systemu. W trakcie tradycyjnego zamykania systemu operacyjnego na dysku zapisywane są informacje, co może doprowadzić do nadpisania skasowanych plików. Najlepiej przytrzymać przez 5 sekund przycisk Power na obudowie albo wyciągnąć wtyczkę z kontaktu. Obecnie używane systemy plików są odporne na nagły zanik zasilania.
Przypadkowe skasowanie danych
Masz bardzo duże szanse na odzyskanie danych, pod warunkiem że będziesz się trzymać wcześniej opisanych zasad. Dzięki inżynierom, którzy opracowali wykorzystywane dziś systemy plików, odczyt usuniętych zbiorów jest prosty. Niesie to jednak ze sobą ryzyko, że niepowołane osoby mogą odtworzyć informacje, które - jak się wydawało - zostały bezpowrotnie skasowane. Dzieje się tak dlatego, że wydając polecenie usunięcia, pliki fizycznie dalej znajdują się na nośniku. W tabeli alokacji plików zapisywana jest jedynie informacja, że dany plik został usunięty i zwolnił miejsce na nowe dane. Dopiero wtedy, gdy w tym samym miejscu zapisany zostanie inny zbiór, dane są niszczone. Podobnie jest w przypadku szybkiego formatowania.
Zamazaniu ulega cała tablica FAT, a wszystkie dane pozostają nienaruszone, jednak nie są już widziane przez system operacyjny. Programy do odzyskiwania danych skanują całą zawartość nośnika, nie zważając na FAT, i plik po pliku tworzą listę zbirów możliwych do odzyskania. Niektóre z nich radzą sobie również z przywracaniem usuniętej partycji. Należy pamiętać, że podczas odzyskiwania plików zapisujesz je na innej partycji lub nośniku niż ten, z którego to robisz.
Fizyczne uszkodzenie komórki
Jeśli na pamięci flash znajdowały się zdjęcia, filmy lub pliki mp3, również możesz je odzyskać. Jeżeli podczas próby kopiowania otrzymujesz komunikat o błędzie odczytu, najczęściej oznacza to, że masz problem. Felerny plik możesz odzyskać za pomocą oprogramowania, które podczas odczytu ignoruje informacje o błędzie i odczytuje bit po bicie, na koniec tworząc nową sumę kontrolną dla zbioru. Dzięki temu jest on później widziany przez system jako prawidłowy. Przykładem takiej aplikacji jest BulletProof File Copy. Niestety, w taki sposób odzyskane zdjęcia, muzyka czy filmy mogą zawierać błędy. Jeśli uszkodzona została pojedyncza komórka pamięci lub niewielka ich liczba, to prawdopodobnie nie zobaczysz ani nie usłyszysz tych błędów. Jeżeli chodzi o zdjęcia, to większość widocznych zniekształceń w obrazie możesz skorygować za pomocą narzędzi do obróbki grafi ki. Pliki muzyczne mogą zawierać trzaski, a filmy - uszkodzone klatki lub dźwięk. W przypadku plików wykonywalnych i archiwów w ten sposób nie uda się nic odzyskać.
Odzyskujemy dane
Aby zobrazować sposób odzyskiwania usuniętych plików, posłużyliśmy się darmową i popularną aplikacją o nazwie PC Inspector File Recovery. Należy mieć jednak na uwadze, że instaluje ona sterownik na partycji systemowej. Jeśli więc chcesz z niej odzyskać skasowane pliki, istnieje niewielkie ryzyko ich nadpisania. Program pobierz ze strony pcinspector.de lub naszej płyty NEXT i zainstaluj go. Po wykonaniu tej czynności nie jest wymagane ponowne uruchomienie systemu.
Po załadowaniu narzędzia i wyborze języka pojawi się okno szybkiego wybierania zadań. Są to: odzyskiwanie skasowanych plików, odnajdywanie danych (np. po szybkim formatowaniu) oraz wyszukiwanie napędów, które zniknęły z systemu. Ze względu na charakter porady wybierz pierwszą opcję. Spowoduje to pojawienie się spisu nośników (dysków logicznych i fi zycznych)
podłączonych do komputera. Wybierz ten, z którego chcesz odzyskać dane, i zaczekaj, aż program wyświetli listę zbiorów możliwych do odzyskania. Jeśli plików jest dużo, skorzystaj z opcji Znajdź, wpisując część nazwy lub typ rozszerzenia pliku do odzyskania. Jeżeli twój plik zostanie znaleziony, wystarczy kliknąć na nim prawym klawiszem myszki i zapisać go w dowolnym miejscu.
Może również zdarzyć się tak, że znaleziony zbiór nie będzie czytelny po skopiowaniu. Jeśli jego stan raportowany był przez program jako mniej niż dobry, raczej nie ma co liczyć na sukces - prawdopodobnie został częściowo nadpisany.
Firmy odzyskujące dane
Jeśli nie chcesz ryzykować utraty ważnych danych, możesz skorzystać z usług wielu firm specjalizujących się w odzyskiwaniu utraconych plików. Większość z nich z powodzeniem radzi sobie z każdym możliwym typem nośnika, ale należy pamiętać, że czasem usługi są bardzo drogie. Upewnij się wcześniej, czy możesz zapłacić jedynie w przypadku pozytywnego wyniku i odzyskania danych i czy dana firma na pewno preferuje taka uczciwa formę współpracy z klientem. Nośnik możesz dostarczyć osobiście lub wysłać pocztą. Dobra praktyka stosowana przez tego typu firmy jest to, ze gwarantują one poufność odzyskanych informacji oraz to, ze odzyskasz felerny nośnik z powrotem, a uratowane pliki przez jakiś czas będą przechowywane w firmie na wypadek zaginięcia przesyłki lub ponownej utraty zbiorów.
