Odkryli najstarsze RNA na świecie. Mumia mamuta sprzed 39 tys. lat

Antyczny DNA (aDNA) to materiał genetyczny wyizolowany ze starożytnych źródeł sięgających jak do tej pory milionów lat wstecz. Jak niedawno pisaliśmy, najstarsze DNA, jakie odkryli naukowcy, ma 2,4 mln lat. Eksperci szacują jednak, że w idealnych warunkach kwas deoksyrybonukleinowy może przetrwać do 6,8 miliona lat. Materiał ten, choć cenny z punktu widzenia m.in. archeogenetyki, nie dostarcza pełnych danych. Nie daje choćby wglądu w dynamikę ekspresji genów, regulacji transkrypcji czy tożsamości tkanek. Te informacje zawarte są w RNA.

Dotychczasowe rekordy w sekwencjonowaniu RNA nie były tak okazałe. Aż do niedawna najstarszy taki antyczny RNA pochodził z epoki plejstocenu, z terenów Syberii. Został pobrany od szczeniaka psa (canid) żyjącego ok. 14,2 tys. lat temu. Badanie zostało opublikowane w PLOS Biology w 2019 roku. Kolejny przełom nastąpił w 2025 roku. Naukowcy przebadali szczątki 10 zmumifikowanych mamutów sprzed 10-50 tysięcy lat. Odkryli oni najstarszy aRNA spośród wszystkich przebadanych do tej pory.

Dzięki połączeniu sekwencjonowania aRNA i aDNA badaczom udało się uzyskać znacznie szerszy obraz mamutów włochatych z późnego plejstocenu. "Jeden z nich, datowany na ~39,000 lat temu, dostarczył wystarczająco szczegółowych informacji, aby odkryć specyficzne dla tkanek mechanizmy regulacyjne i funkcje biologiczne kluczowe dla metabolizmu mięśni szkieletowych, reprezentując najstarsze sekwencje antycznego RNA zarejestrowane do tej pory" - wyjaśniają autorzy badania, na temat którego artykuł ukazał się w prestiżowym "Cell". Temu wyjątkowemu osobnikowi nadano imię Yuka.

Dlaczego antyczny RNA jest tak ważny? Podczas gdy ten sam DNA znajduje się w niemal wszystkich komórkach ciała i zawiera wszystkie instrukcje molekularne dla organizmu, kwas rybonukleinowy zamienia te instrukcje w konkretne rozkazy - na przykład budowy białka albo wzmocnienia lub osłabienia ekspresji danego genu. RNA ma jednak delikatniejszą strukturę i nie jest w stanie przetrwać nawet ułamka czasu, w którym DNA nie ulegnie rozpadowi.

Oczywiście zależy to też od warunków. Jak pokazało to najnowsze odkrycie, obszary północno-wschodniej Syberii, w regionie Sacha (Jakucja), są do tego idealne. Wieczna zmarzlina świetnie konserwuje paleofaunę, a odkrywane tam mumie często posiadają nie tylko kości, ale też tkanki miękkie - mięśnie, skórę i włosy. Z tego obszaru autorzy badania pozyskali właśnie próbki aRNA 10 mamutów włochatych.

Co dalej? Odkrywcy liczą, że inni pójdą ich śladem. "Zaprezentowaliśmy potencjał badania antycznych molekuł RNA, wykraczający poza przyjęte ograniczenia, dostarczając ramy analityczne do walidacji i dekodowania zachowanych transkryptomów w czasie. Dzięki naszym odkryciom spodziewamy się wyłonienia się badań paleologicznych łączących genomikę, proteomikę i transkryptomikę" - wyjaśniają autorzy badania.

Źródło: Mármol-Sánchez E, Fromm B, Oskolkov N, Pochon Z, Dehasque M, Aslanzadeh M, Bozlak E, Brown K, van der Valk T, Kalogeropoulos P, Chacón-Duque JC, Biryukova I, Heintzman PD, Furugård C, Plotnikov V, Protopopov A, Andersson B, Ersmark E, Peterson KJ, Friedländer MR, Dalén L. Ancient RNA expression profiles from the extinct woolly mammoth. Cell. 2025 Nov 14:S0092-8674(25)01231-0. doi: 10.1016/j.cell.2025.10.025. Epub ahead of print. PMID: 41240910.