Zaćmienie Księżyca w 2023 roku tylko jeden raz na polskim niebie
Każdego roku od czterech do siedmiu razy Słońce, Ziemia i Księżyc znajdują się w jednej linii. Powstaje wtedy kosmiczna gra cieni - zaćmienie Księżyca. W zależności od trajektorii orbit oraz odchyleń ich płaszczyzn z powierzchni naszej planety możemy obserwować różne rodzaje zaćmień. W 2023 roku - 28 października - będziemy mogli obserwować w Polsce częściowe zaćmienie Księżyca.
Spis treści:
Zaćmienie Księżyca 2023. Kiedy w Polsce będzie to najbliższe?
Najbliższe i jedyne zaćmienie Księżyca w 2023 roku nad polskim niebem będziemy mogli podziwiać dopiero pod koniec października. Srebrny Glob znajdzie się wtedy w cieniu rzucanym przez Ziemię, jednak tylko częściowo. 28 października tarcza naszej planety zasłoni Księżyc w 12%.
Kiedy będzie zaćmienie Księżyca? Do najbliższego całkowitego zaćmienia Księżyca przyjdzie nam poczekać aż do 14 marca 2025. Ten rok wynagrodzi nam jednak oczekiwanie i już po kilku miesiącach, 7 września, będziemy mieli kolejną szansę podziwiać naszego naturalnego satelitę w pełnym zacienieniu. Jak dochodzi do zaćmień i od czego zależy ich częstotliwość?
Kiedy dochodzi do zaćmienia Księżyca?
Do zaćmienia Księżyca dochodzi wtedy, kiedy trzy ciała niebieskie (Słońce - Ziemia - Księżyc) znajdą się w jednej linii, a dysk naszej planety rzuca cień, przez który podczas swojej wędrówki po niebie przechodzi Księżyc. Jeżeli Księżyc okrąża Ziemię w ciągu 27 dni, to dlaczego nie obserwujemy zaćmienia co miesiąc?
Odpowiedzią na to pytanie są odchylenia. Orbita Ziemi wokół Słońca jest odchylona względem orbity Księżyca wokół Ziemi. Właśnie z powodu tej asymetrii zaćmień nie możemy oglądać regularnie, ale tylko przy okazji synchronizacji płaszczyzn dwóch wymienionych ruchów orbitalnych.
Jakie rodzaje zaćmienia Księżyca możemy obserwować z Ziemi?
Odchylenia orbit są również odpowiedzialne za wyróżnienie kilku różnych rodzajów zaćmień. Różnią się one stopniem zacienienia tarczy Srebrnego Globu, w zależności od stopnia wejścia Księżyca w cień rzucany przez Ziemię. Aby łatwiej zobrazować sobie ten proces, warto spojrzeć na poniższą grafikę i dwa pojęcia związane z omawianym zjawiskiem.
- Stożek cienia całkowitego (umbra) to miejsce geometryczne tych punktów znajdujących się po przeciwnej stronie Ziemi niż Słońce, z których Słońce jest całkowicie niewidoczne.
- Stożek półcienia (penumbra) to miejsce geometryczne tych punktów, z których tylko część Słońca jest widoczna, a część zasłonięta przez Ziemię.
Uzbrojeni w niezbędną wiedzę możemy teraz skupić się na różnych rodzajach zaćmień Księżyca, możliwych do zaobserwowania z powierzchni Ziemi.
- Zaćmienie półcieniowe - część lub cała tarcza Księżyca znajduje się w stożku półcienia (penumbra). Ten rodzaj zaćmienia jest widoczny gołym okiem tylko w przypadku wejścia w strefę półcienia przynajmniej 70% powierzchni tarczy Księżyca.
- Zaćmienie częściowe - zjawisko, w którym tylko część tarczy Księżyca znajduje się w stożku cienia całkowitego (umbra). Ten rodzaj zaćmienia jest znacznie łatwiejszy do obserwacji. Fragmenty ukryte w pełnym cieniu dla obserwatora na Ziemi stają się prawie niewidoczne.
- Zaćmienie całkowite - zachodzi, kiedy cała tarcza Księżyca znajdzie się w stożku cienia całkowitego. Maksymalny możliwy czas trwania tego zjawiska to 1 godzina i 47 minut. Ze zjawiskiem zaćmienia wiąże się także fenomen Krwawego Księżyca. Podczas przechodzenia ze stożka półcienia do cienia całkowitego Księżyc stopniowo traci swoją jasność, aż do momentu pełnego wejścia w zacienienie.
Mimo że bezpośrednio do powierzchni Księżyca nie dochodzi wtedy żaden promień, to światło słoneczne rozprasza się w ziemskiej atmosferze. Zachodzi wtedy efekt rozpraszania Rayleigha - fale elektromagnetyczne ulegają rozproszeniu.
Promieniowanie o krótszej fali (zielone i niebieskie) rozprasza się łatwiej niż to o najdłuższej fali na skali światła widzialnego - światło czerwone. To właśnie temu zjawisko Księżyc podczas zaćmienia całkowitego zawdzięcza swoją krwawą barwę. Co ciekawe, dokładnie ten sam proces odpowiada za niebieską barwę nieba w ciągu dnia.
Zaćmienie horyzontalne (selenelion) - nietypowy i rzadki rodzaj zaćmienia, który możemy obserwować tylko w okolicach wschodu i zachodu Słońca. Ze względu na miraż związany z refrakcją atmosferyczną, obserwator może obserwować na niebie Słońce i zaćmiony Księżyc jednocześnie.
Kiedy będzie zaćmienie Księżyca w 2023 roku?
W Polsce w 2023 roku będzie tylko jedna szansa na doświadczenie częściowego zaćmienia Księżyca. Jak już wspomnieliśmy - 28 października.
Jeżeli jednak ktoś planuje wycieczkę do Afryki lub Azji w okolicach 5 maja będzie miał jeszcze jedną szansę na obserwację zaćmienia półcieniowego, które przestanie być widoczne zaledwie kilkadziesiąt minut za wcześnie, abyśmy mogli zobaczyć je z terytorium Polski.
W 2024 roku - 18 września - będziemy mogli oglądać tylko niewielkie (8%) zacienienie tarczy Księżyca. Zaćmienie całkowite zobaczymy dopiero 14 marca 2025 roku.
Najbliższe zaćmienia Księżyca - tabela
Austriacki astronom Teodor Oppolzer obliczył, że między 1207 rokiem p.n.e. a 2162 rokiem naszej ery, czyli w okresie 3369 lat, wypadnie 8000 zaćmień Słońca i 5200 zaćmień Księżyca. Oto tabela przedstawiająca najbliższe zaćmienia Księżyca do 2030 roku:
CZYTAJ TAKŻE:
